برای رسیدن به موفقیت در کسب‌وکار، داشتن یک فرهنگ سازمانی قوی و مناسب نقش مهمی دارد. شرکت‌های بزرگی مثل مایکروسافت سال‌هاست که روی ایجاد و تقویت فرهنگ سازمانی خود تمرکز ویژه‌ای دارند. فرهنگ، بخشی از میراث اجتماعی انسان‌هاست و یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های ما با سایر موجودات به‌حساب می‌آید. تفکر و یادگیری، توانایی صحبت کردن، استفاده از تکنولوژی و زندگی اجتماعی، چهار ویژگی کلیدی فرهنگ هستند که سلامت آن‌ها در یک سازمان می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در مسیر رشد و موفقیت داشته باشد. امروزه فرهنگ سازمانی به یکی از عوامل کلیدی موفقیت شرکت‌ها تبدیل شده و اطلاعات زیادی هم در این زمینه وجود دارد. به همین دلیل، در این مطلب به این می‌پردازیم که فرهنگ سازمانی چیست و انواع فرهنگ سازمانی را بررسی می‌کنیم. همچنین به بررسی وظایف منابع انسانی در شکل‌گیری و تقویت فرهنگ سازمانی می‌پردازیم.
فرهنگ سازمانی به مجموعه‌ای از ارزش‌ها، باورها، رفتارها و انتظاراتی گفته می‌شود که اعضای یک شرکت یا سازمان برای هماهنگی با یکدیگر و حرکت در مسیر اهداف مشترک به آن پایبند هستند. این فرهنگ می‌تواند نقش مهمی در افزایش بهره‌وری، تحقق اهداف و تبدیل شدن شرکت به یک برند موفق و متمایز داشته باشد.
استیفن رابینز که کتاب‌های مختلفی در مورد مدیریت رفتار سازمانی نوشته است، در پاسخ به سوال فرهنگ سازمانی چیست می‌گوید: سیستمی از مفاهیم مشترک در میان اعضای شرکت است که وجه تمایز آن را با شرکت‌های دیگر نمایش می‌دهد. به عقیده او هفت مولفه زیر می‌تواند تصویر واضحی از فرهنگ هر شرکت را برای مخاطب تداعی کند.
- ریسک‌پذیری و نوآوری
- توجه به جزئیات
- تهاجمی بودن
- نتیجه‌گرایی
- ثبات
- انسان‌گرایی
- گرایش به کار تیمی
توجه داشته باشید که تعریف هدف یا ماموریت را نمی‌توان با فرهنگ سازمانی یکسان دانست، بلکه اهداف در راستای این فرهنگ است. تیم‌های موفق همواره در تلاش هستند تا از بهترین ایدئولوژی‌ها کمک بگیرند تا روحی یکنواخت در کل مجموعه خود، برای رسیدن به قله‌های موفقیت داشته باشند. در ادامه شما را با اهمیت فرهنگ سازمانی بیشتر آشنا خواهیم کرد.
اهمیت فرهنگ سازمانی
فرهنگ سازمانی چیزی فراتر از یک سری قوانین یا شعارهای روی دیوار است؛ این فرهنگ در واقع ستون فقرات هر سازمان موفقی به حساب می‌آید. رفتارها، باورها و تعاملات روزمره کارکنان، در کنار نحوه تصمیم‌گیری مدیران و شیوه مواجهه با چالش‌ها، همه بخشی از فرهنگ آن سازمان را شکل می‌دهند. اگر این فرهنگ به درستی طراحی و نهادینه شود، می‌تواند به تقویت روحیه تیمی، افزایش بهره‌وری و ایجاد حس تعلق در کارکنان منجر شود. به همین دلیل شرکت‌هایی مثل مایکروسافت یا Salesforce سال‌هاست که روی ساخت و حفظ فرهنگ سازمانی قوی سرمایه‌گذاری می‌کنند.
اهمیت فرهنگ سازمانی زمانی بیشتر خودش را نشان می‌دهد که با یک بحران مواجه می‌شوید یا باید تصمیمات کلیدی بگیرید. در این شرایط، فرهنگ سازمان است که به کارکنان نشان می‌دهد چطور رفتار کنند، چطور تصمیم بگیرند و چطور در کنار هم بمانند. از جلسات روزانه گرفته تا تعامل با مشتریان یا حتی جذب نیروی جدید، همه و همه تحت تأثیر فرهنگ درونی سازمان هستند. این موضوع نه‌تنها در عملکرد داخلی، بلکه در چهره بیرونی برند نیز نقش اساسی دارد و می‌تواند مسیر رشد یا سقوط یک سازمان را تعیین کند.
چگونه فرهنگ سازمانی قوی بسازیم؟
ساختن فرهنگ سازمانی قوی یکی از مهم‌ترین وظایف هر مدیر است. این فرهنگ مثل چراغی روشن در مسیر حرکت سازمان عمل می‌کند و به کارکنان نشان می‌دهد چه رفتاری قابل قبول است، چه ارزش‌هایی اهمیت دارد و مدیران از آن‌ها چه انتظاراتی دارند. وقتی فرهنگ سازمانی به درستی تعریف و اجرا شود، کارکنان دقیق‌تر می‌دانند در موقعیت‌های مختلف چطور تصمیم بگیرند و چطور رفتار کنند.
برای رسیدن به این هدف، باید سیستم‌هایی در سازمان ایجاد شود که رفتار درست را تشویق و رفتار اشتباه را اصلاح کنند. کارکنان باید به این باور برسند که تصمیم‌ها و واکنش‌های مدیران، منصفانه، شفاف و قابل پیش‌بینی است. این اعتماد، پایه‌ای برای ایجاد یک فضای کاری سالم و باانگیزه خواهد بود. در ادامه می‌توان با طراحی یک نقشه راه مشخص، چالش های منابع انسانی را بهتر مدیریت کرد و به مرور فرهنگی منسجم، سالم و ماندگار در سازمان شکل داد.
توجه به نظرات و صحبت‌های کارمندان
سازمانی موفق خواهد شد که فضایی باز برای ارائه ایده‌ها و نظرات داشته باشد و همواره برای نو شدن، گامی بردارد. در طول یک بازه زمانی مشخص جلسه‌ای ترتیب دهید و کارمندان قدیم و جدید را در کنار هم بنشانید تا هر کس نظرات خودش را ارائه دهد. برای واحدهایی که کارشان به یکدیگر مرتبط است، جلسه رو در رو بگذارید و به این که جلسه نمادین نیست و همه باید مشارکت کنند و نظراتشان را مطرح کنند، تاکید کنید. در یک شرکت باید تعارفات حذف شده و کاستی‌ها و ضعف‌ها به کمک خود نیروها برطرف شوند. گاهی باید گوشی برای کارمند باشید تا نارضایتی‌ها از بین بروند و راه موفقیت پیموده شود.
به رسمیت شناختن دستاوردهای کارمندان
به این نکته توجه داشته باشید که هنگام رسیدن به یک قله موفقیت باید آن را داخل سازمان جار بزنید. تشکیل یک جلسه و تقدیر از اعضایی که در رسیدن به این مهم نقش داشتند، الزامی است. مطمئن باشید که این بازخوردهای مثبت که نتایج بسیار ارزنده‌تری برای شما رقم خواهد زد. فرهنگ قدردانی را جزء مهم‌ترین عوامل در تقویت روحیه کارمندان در نظر بگیرید و همیشه به آن عمل کنید.
ماموریت برند و لحاظ کردن ارزش‌های آن
در تعریف فرهنگ سازمانی باید به سراغ ماموریت برند رفت و از ارزش‌های آن کمک گرفت. به احتمال زیاد می‌دانید که ماموریت برند شامل دلیل وجود یک شرکت، سیاست‌ها، چشم‌انداز و ارزش‌های اصلی آن برای ارائه خدمات و محصولات می‌شود. زمانی که مدیر ارشد خود را در راستای این برنامه عملی قرار دهد، زیرمجموعه‌هایش نیز به تبعیت از او در این راه قدم خواهند گذاشت. توجه داشته باشید که اعضایی که در این ارزش‌ها کوتاهی کنند، نباید حذف شوند و باید فرصتی به آن‌ها داد تا خودشان را با این برنامه همسو کنند.
برقراری ارتباط موثر بین اعضای تیم
برای ایجاد ارتباط موثر بین کارکنان، مهم است فضایی فراهم شود که افراد بتوانند درباره روند کار و دغدغه‌های خود به راحتی صحبت کنند. یکی از راهکارهای ساده، به‌اشتراک‌گذاری پیشرفت تیم‌های مختلف با سایر بخش‌هاست؛ این کار باعث می‌شود اعضای سازمان نسبت به فعالیت‌های یکدیگر آگاهی بیشتری پیدا کنند و همکاری موثرتری شکل بگیرد. تشویق کارکنان به صرف ناهار در زمان‌های یکسان یا برگزاری دورهمی‌های غیررسمی، می‌تواند فرصت‌های خوبی برای تعامل و همدلی بین اعضای تیم ایجاد کند. همچنین بهتر است افرادی که ارتباط بهتری با هم دارند در یک تیم قرار گیرند تا بازدهی و انگیزه بالاتری داشته باشند.
تاکید بر یادگیری
برای حرکت رو به جلو همیشه باید به یادگیری توجه ویژه‌ای داشت و برنامه خاصی برای آن در نظر گرفت. جلسات آموزشی برای کارمندان را برای توسعه مهارت‌های فردی جدی بگیرید تا شرکت بتواند پوست‌اندازی کند و نوآوری را تجربه کنید. این آموزش‌ها باید برای تمام افراد (چه کارمندان جدید و چه قدیمی) تعریف شود تا همه اعضای تیم به اهمیت موضوع پی ببرند. شما می‌توانید در هر دوره از اساتید صاحب نظر کمک بگیرید تا بهترین نتیجه را در آموزش‌ها کسب کنید.
استخدام افراد متناسب با فرهنگ سازمانی
در استخدام افراد جدید برای این که مطمئن شوید تمرکز بر اهداف و ماموریت خود را از دست نخواهید داد، باید کارمندانی را به کار بگیرید که با فرهنگ سازمانی شما همسو باشند. همین مسئله باعث می‌شود که شما علاوه بر مهارت‌های فردی کارجو، به اهداف شغلی و شخصیت او نیز بیشتر توجه داشته باشید. این نکته را هم به یاد داشته باشید که هیچ فرقی ندارد که شما برای یک نقش کوچک یا بزرگ در مجموعه دنبال کارمند می‌گردید، در هر حالت او تاثیر خود را بر مجموعه خواهد گذاشت؛ بنابراین بهتر است روحیه او با فرهنگ سازمانی شما متناسب باشد.
انواع فرهنگ سازمانی
در کنار این که شما یاد گرفتید فرهنگ سازمانی چیست و چطور باید فرهنگ سازمانی قدرتمندی بسازید، لازم است انواع فرهنگ سازمانی را نیز بشناسید تا برای شرکت خود یک فرهنگ منسجم و پایدار تعریف کنید. در ادامه انواع فرهنگ سازمانی را بررسی می‌کنیم.
فرهنگ سازمانی مراقبتی
در فرهنگ مراقبتی، تمرکز اصلی بر ایجاد محیطی صمیمی، حمایتی و انسانی است. در این نوع فرهنگ، مدیران تلاش می‌کنند فضایی ایجاد کنند که در آن رابطه‌محوری، همکاری تیمی، احترام متقابل و همدلی اولویت داشته باشد. کارکنان در چنین فضایی احساس امنیت روانی بیشتری می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود با انگیزه بالاتری کار کنند.
هدفمند
در فرهنگ سازمانی هدفمند، تمرکز اصلی بر آرمان‌های مشترک، اهداف بلندمدت و ایجاد تأثیر مثبت در جهان است. مدیران چنین سازمان‌هایی سعی می‌کنند کارکنانی روشن‌فکر، متعهد و دغدغه‌مند را جذب کنند که انگیزه‌شان فراتر از موفقیت‌های شخصی باشد. در این فضا، ارزش‌هایی مانند معنا، مسئولیت اجتماعی و هدفمندی در اولویت قرار دارند و همه اعضای سازمان تلاش می‌کنند با کار خود تغییری واقعی در دنیا ایجاد کنند.
فرهنگ سازمانی ایمن
در این نوع فرهنگ سازمانی، برنامه‌ریزی دقیق، کاهش ریسک‌های غیرضروری و ایجاد ثبات در فرآیندها اهمیت زیادی دارد. فرهنگ سازمانی ایمن بر عمل‌گرایی، مسئولیت‌پذیری و پیش‌بینی‌پذیری تمرکز دارد و تلاش می‌کند محیطی مطمئن برای کارمندان و تصمیم‌گیری‌های سازمانی فراهم کند. در چنین سازمان‌هایی معمولا افرادی جذب می‌شوند که وظیفه‌شناس، منظم و علاقه‌مند به رعایت چهارچوب‌ها هستند؛ زیرا این افراد به جای تصمیم‌گیری‌های هیجانی، بر اساس تحلیل و برنامه‌ریزی پیش می‌روند و سعی می‌کنند در فرآیند تغییرات، نقش موثر و سازنده‌ای ایفا کنند.
فرهنگ دستوری
در فرهنگ سازمانی دستوری، ساختار، نظم و پیروی از قوانین حرف اول را می‌زند. در این محیط‌ها، رویه‌های مشخص، سیاست‌های داخلی و آداب سازمانی به دقت تعریف شده‌اند و از کارکنان انتظار می‌رود مطابق این چهارچوب‌ها عمل کنند. در چنین سازمان‌هایی، هماهنگی و اتحاد از طریق رعایت قوانین و انجام وظایف مشخص شکل می‌گیرد. افرادی که به نظم، انضباط و کار در محیط‌های ساختارمند علاقه دارند، معمولا در این نوع فرهنگ‌ها عملکرد بهتری خواهند داشت و احساس امنیت و رضایت بیشتری می‌کنند.
فرهنگ قدرت‌محور
در فرهنگ سازمانی قدرت‌محور، رهبری قوی، اعتمادبه‌نفس بالا و میل به کنترل و هدایت از عناصر کلیدی هستند. در این نوع فرهنگ، مدیران نقش محوری دارند و تصمیم‌گیری‌ها معمولا از بالا به پایین انجام می‌شود. ساختار سلسله مراتبی مشخص و تاکید بر نتیجه‌گرایی، از ویژگی‌های بارز این نوع سازمان‌هاست.
کارکنانی که در چنین محیط‌هایی موفق می‌شوند معمولا جاه‌طلب، رقابت‌جو و هدف‌محور هستند و تمایل دارند با عملکرد فردی خود مسیر پیشرفت را طی کنند. این فرهنگ برای افرادی مناسب است که به دنبال قدرت، جایگاه و اثربخشی مستقیم در تصمیم‌گیری‌ها هستند و در فضای رقابتی انگیزه بیشتری می‌گیرند.
یادگیرنده
در این نوع فرهنگ سازمانی، یادگیری مستمر، نوآوری و جست‌وجوی دانش جدید در اولویت قرار دارد. چنین سازمان‌هایی محیطی فراهم می‌کنند که در آن کارکنان بتوانند مدام رشد کنند، مهارت‌های تازه بیاموزند و تجربه‌های جدید کسب کنند. در این فضا، مدیران ارشد بر کنجکاوی، خلاقیت و روحیه ماجراجویانه تاکید دارند و موفقیت سازمان را در گرو رشد فردی کارکنان می‌دانند. کارمندانی که در این نوع فرهنگ عملکرد بهتری دارند، معمولا مبتکر، پویا و علاقه‌مند به پیشرفت فردی و گروهی هستند و با ایده‌های نو به بهبود مستمر کمک می‌کنند.
فرهنگ سازمانی دستاوردی
در فرهنگ سازمانی دستاوردی، تمرکز اصلی بر رسیدن به اهداف، عملکرد بالا و دستیابی به نتایج مشخص است. در این نوع فرهنگ، مدیران بیش از هر چیز به تحقق ماموریت‌ها و شاخص‌های موفقیت توجه دارند و انتظار دارند تیم‌ها با بیشترین بهره‌وری به سمت اهداف حرکت کنند.
کارکنانی که در این فضا موفق عمل می‌کنند، معمولا نتیجه‌محور، هدف‌گرا و شایسته‌محور هستند. آن‌ها انگیزه بالایی برای اثبات توانایی‌های خود دارند و رسیدن به موفقیت‌های فردی و سازمانی را اولویت اصلی خود می‌دانند. در چنین محیطی، کارایی و بازدهی بالا به‌عنوان معیارهای اصلی موفقیت تعریف می‌شود.
جمع بندی
ما در این مطلب سعی کردیم تا به سوال فرهنگ سازمانی چیست پاسخ کاملی دهیم و شما را با این موضوع مهم بیشتر آشنا کنیم. فرهنگ سازمانی فقط مجموعه‌ای از قوانین یا ارزش‌های نوشته‌شده نیست، بلکه روح پنهان اما تاثیرگذاری است که در تمام تصمیم‌ها، رفتارها و تعاملات سازمانی جریان دارد. سازمانی که فرهنگی منسجم و هدفمند داشته باشد، نه‌تنها عملکرد بهتری خواهد داشت، بلکه محیطی می‌سازد که در آن کارمندان انگیزه، تعلق خاطر و رضایت بیشتری تجربه می‌کنند.
یکی از ستون‌های کلیدی در شکل‌گیری این فرهنگ، توسعه مهارت ارتباط موثر در بین اعضای تیم است. ارتباط درست و شفاف، پایه‌ای است برای درک متقابل، همکاری سازنده و انتقال درست ارزش‌ها. به همین دلیل ساخت فرهنگ سازمانی نباید به‌عنوان یک پروژه گذرا دیده شود، بلکه باید فرایندی بلندمدت، استراتژیک و آگاهانه باشد که با تمرکز بر ارتباط، آموزش و ارزش‌های مشترک، پایه‌گذار موفقیت پایدار در سازمان شود.
