برای دست‌اندرکاران آموزش، اطلاع و آگاهی از روش‌های نوین یادگیری ضروری است. میکرولرنینگ یکی از این روش‌هاست که پیوند تنگاتنگی نیز با تکنولوژی و آموزش مجازی دارد. این روش مبتنی بر یادگیری از طریق اطلاعات خرد و بسیار مفید است. دسترسی دیجیتال به این قطعات کوچک اطلاعات امروزه هرچه ساده‌تر شده و زمان کمی از مدرس و فراگیر می‌گیرد. استفاده از آموزش میکرو، فرآیند یادگیری را سریع‌تر، جذاب‌تر و هوشمندانه‌تر کرده و برای فراگیر و مدرس، مزایای اقتصادی نیز در پی دارد.
اما میکرولرنینگ چطور پیاده سازی می‌شود؟ انواع آن کدامند؟ و چه مزایایی دارد؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد. پیش از آن اما لازم است که تعریفی دقیق از این روش یادگیری ارائه کنیم. با ما همراه شده با یکی از جدیدترین روش‌های یادگیری در دنیای امروز آشنا شوید.
میکرولرنینگ (Microlearning) که در فارسی از آن با عناوین آموزش خرد ، یادگیری خرد و خردآموزی یاد می‌شود، یک روش آموزشی مبتنی بر ارائه‌ی اطلاعات در قالب‌های کوچک در مدت‌زمان کوتاه است. از نظر زمانی خردآموزی یک مطلب می‌تواند بین یک تا حداکثر ۱۰ دقیقه به طول بیانجامد. این روش به‌ویژه برای یادگیری محتواهای پیچیده و بزرگ مناسب است.
به هر تکه از محتوای آموزش خرد، یک ماژول آموزشی گفته شده که باید به‌طورخاص، مستقیم و دقیق به آموزش یک مهارت یا موضوع بپردازد. میکرولرنینگ بیشتر به‌عنوان یک روش خودآموز مطرح می‌شود. با‌این‌حال می‌تواند به‌عنوان بخشی از آموزش کلی مطرح و به‌شکل مدیریت‌شده طراحی شود.
لازم به ذکر است که آموزش میکرو تنها برای محتواهایی مناسب است که اساسا قابلیت تقسیم به اجزاء کوچکتر را دارند. بسیاری از دوره‌های و دروس تحلیلی، چنین پتانسیلی ندارند. استفاده از میکرولرنینگ در انتقال این مطالب می‌تواند پیوستگی آن‌ها را از بین برده و تاثیر منفی بر یادگیری داشته باشد.
رابطه میکرولرنینگ و منحنی فراموشی
تئوری میکرولرنینگ رابطه‌ی تنگاتنگی با تحقیقات دانشمند آلمانی، هرمان ابینگهاوس (Herman Ebbinghaus)، درمورد حافظه‌ی انسان دارد. ابینگهاوس در دهه‌ی ۱۸۸۰ میلادی تحقیقاتی در رابطه با عملکرد حافظه در طول فرآیند یادگیری و مکانیسم‌های ذهن در طبقه‌بندی اطلاعات انجام داد. تحقیقاتی که درنهایت به کشف بسیاری از عوامل موثر در قدرت به‌خاطرسپاری و به‌یادآوری اطلاعات منجر شد.
ابینگهاوس در آزمایشات خود ثابت کرد که حافظه، همیشه عملکرد ثابتی ندارد و می‌تواند در طول یک آزمایش، بارها قوی و ضعیف شود. نتایج حاصل از تحقیقات او نشان داد که نوع روش آموزشی و یادگیری مجدد در کیفیت به‌خاطرسپاری و به‌یادآوری اطلاعات، نقش موثری دارند. نتیجه‌ی این تحقیقات همگی بر روی نموداری به نام منحنی فراموشی نشان داده شد. این منحنی، سرعت فراموشی اطلاعات پس از یادگیری آن‌ها در طول زمان را نشان می‌دهد. هرچه شیب منحنی کندتر باشد، نشان‌دهنده‌ی عملکرد و قدرت بهتر حافظه در رابطه با آن موضوع است.
نتایج تحقیقات ابینگهاوس و دانشمندان پس از او ثابت کرد که یکی از معیارهای ذهن در طبقه‌بندی اطلاعات، درجه‌ی اهمیت آن‌ها برای فرد است. به‌گونه‌ای که اگر او از این اطلاعات مکررا استفاده نکند، پس از حداکثر یک ماه، از حافظه‌اش حذف می‌شوند. یکی از راه‌کارهای مقابله با این موضوع، استفاده از روش آموزش میکرولرنینگ و تقسیم کل محتوای آموزشی به تکه‌های کوچکتر و قابل‌هضم‌تر و انتقال مرحله‌به‌مرحله‌ی آن‌هاست. بین این مراحل، حافظه بهتر می‌تواند تکه‌های کوچک اطلاعات را بازیابی کرده و عمیق‌تر به‌خاطر بسپارد.
روش های آموزش خرد را بشناسید
منظور از روش میکرولرنینگ درواقع فرمت محتوایی است که آموزش در قالب آن انجام می‌شود. براین‌اساس با رعایت معیار زمان (بین یک تا ۱۰ دقیقه) و ارائه‌ی محتوای دقیق، کوتاه و تک‌هدفی، می‌توان انواع زیر را برای این روش یادگیری برشمرد.
محتواهای ویدئویی و صوتی
یک ویدئوی کوتاه با هدف آموزش خرد می‌تواند به‌شکل صحبت مستقیم فرد در برابر دوربین، روایت مطلب بر روی تصاویر و دیگر اشکال تهیه شود. گنجاندن یک سوال کوتاه در انتهای ویدئو نیز می‌تواند تاثیرگذاری آن را افزایش دهد. امروزه، شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و یوتیوب، بسترهای عمومی و مناسبی برای میکرولرنینگ ویدئویی محسوب می‌شوند.
در سال‌های اخیر فایل‌های صوتی کوتاه در قالب پادکست نیز به یکی از روش‌های معمول در یادگیری خرد بدل شده اند. سهولت استفاده‌ی بیشتر نسبت به محتواهای ویدئویی، مزیت مهم این فرمت در آموزش میکرو است.
بازی های آنلاین
بازی‌های انلاین و دیجیتالی که با اهداف آموزشی طراحی و ساخته می‌شوند، کم نیستند. به‌عنوان مثال در زمینه‌ی روش تدریس آنلاین زبان انگلیسی، بازی‌های ایرانی و خارجی متعددی طراحی شده‌اند. انجام یک مرحله از یک بازی در یک زمان مشخص، نوعی آموزش خرد است. فلش‌کارت‌های فیزیکی یا دیجیتالی را نیز می‌توان نوعی محتوای میکرولرنینگ به‌حساب آورد. به استفاده از بازی در آموزش، Gamification گفته می‌شود.
محتواهای گرافیکی
مشاهده تعدادی اینفوگرافی یا تصویر مرتبط و پاسخ به سوالاتی کوتاه درباره‌ی آن‌ها نیز یکی از روش‌های میکرولرنینگ محسوب می‌شود. مزیت این روش، جذابیت بصری، سهولت در تولید و سهولت به اشتراک‌گذاری و ذخیره‌ی فایل‌ها به دلیل حجم اندک‌شان است.
محتواهای متنی
حتما تا‌بهحال به محتواهای اسنیپت (Snippet) در نتایج جستجوی گوگل برخورده‌اید. محتواهایی کوتاه که توسط گوگل، به‌عنوان بهترین تعریف و نتیجه برای یک جستجوی خاص انتخاب می‌شوند. این فریم‌های کوچک از یک محتواهای بزرگ، بهترین نمونه میکرولرنینگ متنی هستند. محتواهای متنی بلندتر نیز با رعایت شروط آموزش خرد می‌توانند زیرمجموعه‌ای از این روش یادگیری باشند. این شکل از آموزش میکرو می‌تواند در قالب‌های زیر ارائه شود:
- کاغذ و کتاب
- محتوای وب
- محتواهای متنی در شبکه‌های اجتماعی مانند توییتر، تلگرام، کپشن‌های اینستاگرام و غیره
- پی‌دی‌اف‌های اینتراکتیو
- کتاب دیجیتال (eBook)
انواع نرم افزار و اپلیکیشن
اپلیکیشن‌های آموزشی نیز امروزه به‌وفور برای آموزش زمینه‌های مختلف استفاده می‌شوند. شاید نام اپلیکیشن دولینگو (Duolingo) را شنیده یا حتی از آن استفاده کرده باشید. با هر بار تمام‌کردن یکی از مراحل آن، درواقع زبان موردنظر خود را به روش خردآموزی فراگرفته‌اید. نرم‌افزارها و پلتفرم‌های متعددی نیز برای آموزش به روش میکرولرنینگ پدید آمده‌اند که از آن جمله می‌توان به Axonify، Saba، Mindtree و الوکام اشاره کرد.
مزایای میکرولرنینگ چیست؟
در معرفی میکرولرنینگ به اصلی‌ترین مزیت این روش، یعنی کمک به کاهش شیب منحنی فراموشی و کیفیت به‌خاطرسپاری مطالب پرداختیم. در این بخش، دیگر مزایای آموزش میکرو را مرور می‌کنیم.
بهبود بازدهی آموزش مجازی
آموزش مجازی یا آنلاین، فرصتی عالی برای شکوفایی پتانسیل‌های آموزش خرد فراهم می‌کند. به اشتراک‌گذاری، استفاده و دسترسی به انواع محتواهای میکرولرنینگ در یک جلسه‌ی درس مجازی یا سیستم مدیریت یادگیری (lms)، برای همه‌ی افراد آسان است. این روش، همچنین به طرق زیر، بازدهی آموزش مجازی را بهبود می‌بخشد:
- افزایش جذابیت کلاس آنلاین
- کمک به خارج‌شدن کلاس‌ها از حالت مونولوگ و معلم‌محور
- کاهش اتلاف وقت در انتقال مطالب
- کمک به درک بهتر مفاهیم انتزاعی
- افزایش مشارکت فعال و تعامل در کلاس
البته لازم است اشاره کنیم که نقش پلتفرم آموزش مجازی در تحقق هرچه بهتر مزایای میکرولرنینگ در آموزش مجازی، بسیار مهم است. این پلتفرم باید به مدرسان و فراگیران، امکان به اشتراک‌گذاری و تماشای فایل‌های ویدئویی یا گوش‌سپردن به فایل‌های صوتی را بدهد. امکان یادداشت‌گذاری روی تخته وایت برد و به اشتراک‌گذاری صفحه‌نمایش و لینک نیز می‌توانند استفاده از یادگیری خرد در یادگیری مجازی را آسان‌تر کنند.
بهبود دقت، سرعت و کیفیت جستجو
با ارائه‌ی میکرولرنینگ یک دوره آموزشی یا محتوای بزرگ در قالب تکه‌های محتواهایی کوچک، قابلیت جستجو در بین آن‌ها افزایش می‌یابد. بنابراین، فراگیر یا طراح دوره، دیگر مجبور نیست در کل یک کتاب یا ویدئوی بلند به دنبال اطلاعات خود بگردد. او بسیار سریع‌تر و دقیق‌تر به بخشی از محتوای موردنیازش برای یادآوری و رفع اشکال، دسترسی خواهد داشت. قابلیتی که به کاهش شیب منحنی فراموشی فراگیران نیز کمک می‌کند.
سریع و ارزان در آموزش سازمانی
آموزش میکرو، به‌ویژه برای افرادی که در طول روز، فرصت کوتاهی برای یادگیری و بازیابی اطلاعات دارند، مفید واقع می‌شود. کارمندان، یکی از مهم‌ترین این گروه‌ها هستند. آن‌ها در طول روز می‌توانند ضمن انجام وظایف خود، در بازه‌های زمانی کوتاهی که برای یادگیری در اختیار دارند، با میکرولرنینگ به توسعه‌ی مهارت و دانش خود در زمینه‌ی کاری‌شان بپردازند.
سهولت یادگیری و سرعت و کیفیت بالای آموزش خرد، آن را به یکی از محبوب‌ترین روش‌های آموزشی سازمانی و شرکتی تبدیل کرده است. همچنین همانطورکه قبلا گفتیم، میکرولرنینگ یک روش عمدتا خودآموز است. بنابراین به‌کارگیری آن در محیط‌های سازمانی می‌تواند هزینه‌های شرکت‌ها را کاهش دهد. با‌این‌حال، لازم است که کارمند در طول روز خود، بخشی از ساعات کارش‌اش را به این امر اختصاص دهد.
کمک به نظام مندی آموزش
یکی از مهم‌ترین مزایای میکرولرنینگ، نظمی است که به کل دوره و محتوای آموزشی می‌دهد. با تقسیم یک موضوع بزرگ به موضوعات کوچکتر و تهیه محتوا برای آن‌ها، می‌توانید مطمئن باشید که مطلبی از قلم نیفتاده و همه‌ی مطالب به اندازه‌ی وزن و اهمیت‌شان پوشش داده شده‌اند. همچنین این روش به فراگیران کمک می‌کند که سوالات و اشکالات‌شان را با جزئیات کامل در زمان مناسب بپرسند.
سخن آخر درباره آموزش خرد
میکرولرنینگ چیست؟ این سوالی بود که در این مقاله تلاش کردیم به آن پاسخ دهیم. همانطورکه گفتیم این روش یادگیری، شامل تقسیم محتوای آموزشی به قطعات کوچکتر با مدت‌زمان حداکثر ۱۰ دقیقه است. این قطعات می‌توانند در قالب‌های ویدئویی، صوتی، متنی، نرم‌افزاری، بازی و غیره به مخاطبان ارائه شوند.
مزیت اصلی میکرولرنینگ ، کاهش شیب منحنی فراموشی، بهبود به‌خاطرسپاری مطالب و درنهایت، افزایش کیفیت یادگیری محتوا و دوره‌ی آموزشی است. از دیگر مزایای این روش، کاهش هزینه‌ها، قابلیت‌های به اشتراک‌گذاری، جستجو و دسترسی بالا و کمک به نظم آموزش، به‌ویژه در آموزش‌های مجازی و سازمانی هستند.
