در گذشته و تا پیش از ظهور تکنولوژی، روش‌های آموزش به همان شیوه‌ی سنتی حضور در کلاس محدود می‌شد. امروزه اما به مدد اینترنت و امکان ارتباط از راه دور، روش‌های نوینی پدید آمده‌اند که یکی از آنها یادگیری ترکیبی است. روشی که از مزایای چندین روش آموزش برخوردار بوده و به اعتقاد بسیاری معمول‌ترین شیوه‌ی آموزش در آینده خواهد بود.
اما یادگیری ترکیبی چیست؟ چه انواع و مزایایی دارد؟ اینها سوالاتی هستند که در این مقاله به آنها پاسخ خواهیم داد. اگر شما نیز به دنبال روشی نوین برای موسسه یا فعالیت‌های آموزشی خود هستید با ما همراه شده و با یکی از پربازده‌ترین روش‌ها آشنا شوید.
یادگیری ترکیبی یا تلفیقی معادل فارسی عبارت Blended Learning یا Hybrid Learning در زبان انگلیسی است. در این روش، شیوه‌ی آموزش سنتی حضوری با روش‌های نوین آموزش الکترونیک ترکیب شده و به‌این‌ترتیب تجربه‌ی فراگیر از کلاس عمق بیشتری می‌یابد. این شیوه به فراگیر این فرصت را می‌دهد که علاوه بر بهره‌مندی از مزایای آموزش سنتی و حضوری مانند تعامل واقعی‌تر با معلم و دیگران از پویایی آموزش الکترونیک و فرصت‌هایی که این روش حتی بیرون از کلاس به او ارائه می‌کند، بهره‌مند شود.
یادگیری تلفیقی به‌ویژه برای سازمان‌های آموزشی و شرکت‌هایی مناسب است که فراگیران آنها در سنین مختلفی هستند. برخی از آنها متعلق به نسل هزاره و برخی دیگر افرادی هستند که تنها شیوه‌های سنتی آموزش را می‌شناسند. نمونه‌ی خوب چنین موسساتی، شرکت‌های تجاری هستند. این شرکت‌ها و ادارات نیاز دارند که کارمندان خود را آموزش دهند. کارمندانی که گاهی دهه‌ها با یکدیگر اختلاف سنی دارند.
یادگیری ترکیبی انواع روش‌های آموزش آنلاین، آموزش خودآموز و آموزش معلم‌محور را با یکدیگر ترکیب کرده و در این مسیر از ابزارهایی مانند اینترنت، بازی‌های آنلاین و ویدئویی، شبکه‌های اجتماعی و انواع سیستم‌های مدیریت یادگیری یا LMS استفاده می‌کند.
بیشتر بخوانید: یادگیری اجتماعی چیست؟ چه فرضیاتی و عناصری دارد؟
مزایا و دلایل اهمیت آموزش ترکیبی چیست؟
در بیش از یک دهه‌ی گذشته، مدرسان و موسسات آموزشی فراوانی یادگیری ترکیبی را به‌عنوان یک روش آموزش موثر در داخل و خارج از کلاس پذیرفته‌اند. دلیل اصلی این موضوع، موفقیت و بازدهی بالای این روش مزایایی است که در این بخش بررسی می‌کنیم.
مناسب برای همه افراد
یادگیری ترکیبی برای همه‌ی افراد، چه آنها که آموزش سنتی عادت دارند و چه آنها که با آموزش آنلاین راحت‌تر هستند مناسب است. این روش به هر دوی این روش‌ها ارزش افزوده‌ای اضافه می‌کند که از روش دیگر آمده است. به‌عنوان‌مثال، درحالی‌که در آموزش صرفا سنتی، امکان سفارشی‌سازی محتوای آموزشی برای هر فراگیر وجود ندارد، آموزش ترکیبی، بدون حذف مزایای آموزش حضوری، این امکان را فراهم می‌آورد. همچنین این روش، مشکلات آموزش آنلاین مانند کاهش ارتباطات و درگیری حسی را رفع می‌کند.
یادگیری ترکیبی ، فرصتی فراهم می‌کند که افراد سنتی با تکنولوژی و مزایای آن آشنا شده و مهارت کار با ابزارهای آن را در خود تقویت کنند. ازسوی‌دیگر، افراد کم‌سن‌وسال‌تر نیز فرصت حضور در یک محیط واقعی با حواس فیزیکی واقعی را خواهند داشت.
بیشتر بخوانید: معرفی ۶ کتاب برای معلمان که خواندنشان واجب است
آموزش به روز
آموزش ترکیبی ، تکنولوژی‌های آنلاین و آفلاین را در هم می‌آمیزد و به مدرس و برگزارکننده‌ی دوره‌ی آموزشی این امکان را می‌دهد که آخرین ترندها و روش‌های یادگیری را در تدریس خود بگنجاند. برنامه‌های LMS (ال ام اس چیست؟) این امکان را نیز به او می‌دهند که روند کلاس خود را با دقت بیشتری ارزیابی کرده و پیشرفت فراگیران را به‌خوبی و با جزئیات بسنجد.
یادگیری عمیق تر
چه در آموزش آنلاین و چه در آموزش حضوری، خطر منفعل‌شدن فراگیران و تکیه‌ی بیش‌ازحد کلاس بر معلم زیاد است. این در حالی است که در آموزش تلفیقی ، پویایی کلاس، یک نتیجه‌ی طبیعی است. فراگیران به‌طور‌طبیعی در چنین کلاسی فعال‌تر بوده و آنچه می‌بینند و می‌شنوند را انجام نیز می‌دهند. به‌این‌ترتیب آنها قطعا پس از ترک کلاس، آموخته‌های خود را بهتر حفظ خواهند کرد.
کاهش هزینه ها
آموزش ترکیبی به‌ویژه برای سازمان‌ها مزایای اقتصادی در پی دارد. این سازمان‌ها معمولا هزینه‌های زیادی برای سفر و اقامت اساتید و مدرسان خود صرف می‌کنند. با استفاده از یادگیری ترکیبی ، این هزینه‌ها حذف خواهند شد. هزینه‌ی زیرساخت‌های نرم افزاری، اینترنت و تجهیزات الکترونیک نیز معمولا کمتر از هزینه‌های مربوط به سفر و اقامت اساتید است. همچنین، استاد مربوطه نیز مجبور نخواهد شد که از محیط کار اصلی و دیگر فعالیت‌های اقتصادی‌اش برای مدتی دور بماند. این مزیت به‌ویژه برای سازمان‌هایی که شعب متعدد در نقاط جغرافیایی مختلف دارند، اهمیت بیشتری دارد.
جذابیت بیشتر کلاس و یادگیری
یادگیری ترکیبی ، یک تجربه‌ی چندبعدی و تعاملی جذاب است. فراگیر، آنچه را به‌صورت آفلاین می‌آموزد می‌تواند به‌صورت آنلاین تمرین کند. فضای اینترنت و آموزش مجازی، فرصت توسعه‌ی دانش او را نیز فراهم کرده و بر عمق یادگیری او می‌افزاید. برای این منظور او می‌تواند از انواع محتواهای جذاب و موردعلاقه‌ی خود در اینترنت استفاده کرده و با دیگر همکلاسی‌هایش به‌صورت آنی و انلاین در ارتباط باشد.
انواع یادگیری ترکیبی
یادگیری ترکیبی خود شامل انواع مختلفی است که بسته به امکانات، محتوای آموزشی، محدودیت‌های مکانی و زمانی و غیره باید از بین آنها یکی را انتخاب کنید. در برخی از آنها تاکید بیشتر بر روی آموزش آنلاین بوده و در برخی دیگر آموزش سنتی و آفلاین، وزن بیشتری دارند.
مدل معکوس
منظور از مدل معکوس در یادگیری ترکیبی چیست؟ در مدل معکوس یا Flipped، در حقیقت تعریف یادگیری تلفیقی برعکس شده و به‌جای‌اینکه فراگیران ابتدا در یک محیط آموزشی آفلاین یا حضوری مطالب را فراگرفته و تمرین و توسعه‌ی یادگیری را به‌صورت آنلاین انجام دهند، تمرکز بر آموزش آنلاین خواهد بود. در این روش آنها ابتدا مطلب را به‌صورت آنلاین و در زمان مناسب خودشان فراگرفته و در کلاس گروهی به بحث، توسعه‌ی یادگیری و تمرین آنچه آموخته‌اند می‌پردازند.
مدل رو در رو
این مدل از یادگیری ترکیبی بیش از هرچیز به آموزش سنتی و حضوری شبیه است. در روش رو در رو یا Face to Face عمده‌ی مطالب و محتوای آموزشی در یک محیط کلاسی و تحت راهنمایی شخص مدرس ارائه می‌شود. در مرحله‌ی بعدی، افراد با استفاده از ابزارهای آموزش آنلاین به تمرین دروس، تعامل با هدف یادگیری و فعالیت‌های فوق‌برنامه می‌پردازند. این روش برای آموزش مطالب بسیار جدید و جبران عقب‌ماندگی آموزشی مناسب است. از مزایای روش رو در رو نیز پشتیبانی فردی بهتر از فراگیران است.
مدل چرخشی
در مدل چرخشی یا Rotational از فراگیران انتظار می‌رود که ضمن پیروی از یک برنامه‌ی زمان‌بندی‌شده به آموزش آنلاین خودمحور خود پرداخته و به‌طورمرتب در کلاس‌های رو در رو نیز شرکت کنند. به‌این‌ترتیب آنها می‌توانند ضمن تمرین آنچه که آموخته‌اند، شکاف‌های یادگیری خود را نیز پر کنند. مدل رو در روی ادغام‌شده در این مدل، پیگیری پیشرفت فراگیران در قالب برنامه‌ی زمانی تعیین‌شده آسان‌تر می‌کند.
مدل انعطاف پذیر
شاید بپرسید منظور از انعطاف پذیری در آموزش ترکیبی چیست؟ چراکه اساسا این روش، خود، انعطاف‌پذیری ذاتی دارد. در این مدل که به آن مدل Flex نیز گفته می‌شود فراگیر، شیوه‌ی آموزش خود را انتخاب می‌کند و نقش مدرس به پشتیبان در قالب فردی یا گروه‌های کوچک تغییر پیدا می‌کند. در این روش، زمان‌بندی، حجم دروس هر جلسه و روش یادگیری به عهده‌ی فراگیر بوده و می‌تواند سفارشی‌سازی شود.
مدل درایور آنلاین
در این مدل، فراگیران در یک کلاس دیجیتال کاملا خودگردان حضور پیدا می‌کنند. آنها می‌توانند از طریق چت، ایمیل یا تخته وایت‌برد با معلم یا دیگر فراگیران ارتباط برقرار کنند. برنامه‌ی درسی نیز در پلتفرم آنها کاملا منعطف بوده و آموزش به‌صورت خودآموز اما در حضور معلم و دیگران انجام می‌شود. بااین‌حال در این روش، تعامل چهره‌به‌چهره وجود ندارد.
مدل یادگیری غنی شده
مدل یادگیری ترکیبی غنی‌شده یا Enriched Blended Learning به مدل معکوس بسیار شبیه است. با این تفاوت که به فراگیران این امکان را می‌دهد که در فعالیت‌های آنلاین آموزشی بیشتری مانند انواع وبینار شرکت کند. میزان ارتباط با مربی و تنظیم سرعت یادگیری نیز در این روش برعهده فراگیر بوده و اجبار آموزش سنتی و حضوری در آن کمتر است.
نمونه هایی از آموزش ترکیبی
به منظور درک بهتر آموزش ترکیبی، مثال‌های زیر می‌توانند کمک‌کننده باشند:
- شرکت در یک دوره‌ی آنلاین و در کنار آن، شرکت در سمینارهای حضوری مرتبط با آن
- شرکت در یک سمینار حضوری و سپس دنبال‌کردن مطالب عنوان‌شده در یک پلتفرم آموزش مجازی یا مطالعه‌ی اینترنتی از منابع معرفی‌شده و سپس شرکت مجدد در جلسات حضوری
- گردآمدن همه‌ی افراد فراگیر در یک کلاس و ارتباط اینترنتی با مدرسی که خود در یک فضای آموزشی با امکانات معمول مانند تخته‌سیاه و غیره به آموزش می‌پردازد.
- شرکت در کلاس‌های حضوری ترکیب‌شده با ویدئو کنفرانس و آموزش مجازی، مانند آموزش از طریق بازی
- شرکت در کلاس حضوری و سپس شرکت در وبینارهای مرتبط با آن، خارج از کلاس در زمان‌های مشخص
یادگیری ترکیبی چیست؟ این سوالی بود که تلاش کردیم در این مقاله به آن پاسخ دهیم. این روش آموزش، تلفیقی است از آموزش سنتی و حضوری و آموزش آنلاین و از مزایای هر دو برخوردار است. یادگیری تلفیقی خود شامل مدل‌های متنوعی است که آموزش معکوس، انعطاف‌پذیر، رو در رو، چرخشی، درایور آنلاین و آموزش آنلاین غنی‌شده نام دارند. در هر یک از این روش‌ها عناصری مانند آموزش خودآموز، آموزش آنلاین، تعامل با دیگران و فعالیت‌های فوق‌برنامه با نسبت‌های متفاوتی دیده می‌شوند. شرکت‌ها و موسسات آموزشی که فراگیرانی از نسل‌های سنی مختلف دارند، به‌خوبی می‌توانند از آموزش ترکیبی استفاده کنند.
