امروزه کلاس‌های درس کارآمد و موثر، کلاس‌هایی با فضای خشک و ساکت نیستند که بچه‌ها در آن‌ها ملزم به دست به سینه نشستن پشت نیمکت باشند! در روش‌های موثر آموزش و یادگیری جهان، بازی اولین مولفه مهم و تعیین‌کننده است. حالا در مدارس و آموزشگاه‌ها روش تدریس بازی محور جایگزین روش‌های قدیمی تدریس شده تا دانش‌آموزان در فضایی شاد و تعاملی تحت آموزش قرار بگیرند. در واقع تدریس بازی محور، شیوه‌ای نوین در نظام آموزشی است که با تلفیق عناصر بازی و سرگرمی با محتوای آموزشی، تجربه‌ای جذاب و به‌یادماندنی برای دانش‌آموزان رقم می‌زند. در این روش، مفاهیم درسی به شکلی غیرمستقیم و در قالب بازی‌ها، فعالیت‌های گروهی، مسابقات و چالش‌ها ارائه می‌شوند. این رویکرد باعث افزایش انگیزه و علاقه دانش‌آموزان به مباحث تحصیلی می‌شود و بهترین روش تدریس برای دانش آموزان ابتدایی است، زیرا کمک می‌کند تا مفاهیم را عمیق‌تر و بهتر درک کنند.
آموزش چیست؟ آموزش فرایندی است که به منظور تسهیل یادگیری و کسب دانش، مهارت‌ها، ارزش‌ها، اخلاق، اعتقادات و عادات طراحی و اجرا می‌شود. در واقع آموزش تلاشی برای آسان‌تر کردن یادگیری مطالب جدید و مختلف است؛ این فرایند با در نظر گرفتن مخاطبین می‌تواند شامل ارائه روش‌های مختلفی مانند تدریس، تمرین عملی، داستان‌گویی، بحث و گفتگو و پژوهش باشد.
روش تدریس بازی محور، رویکردی جدید در آموزش است که در آن از بازی‌ها به‌عنوان ابزاری برای تسهیل و تقویت فرایند یادگیری استفاده می‌کند. در این روش، مفاهیم آموزشی در قالب بازی‌ها، فعالیت‌های سرگرم‌کننده و چالش‌های جذاب ارائه می‌شوند تا یادگیری برای دانش‌آموزان لذت‌بخش‌تر و موثرتر باشد. تاثیر روش تدریس بازی محور در تعمیق یادگیری دانش آموزان به این گونه است که با ایجاد انگیزه و علاقه در دانش‌آموزان، آن‌ها را به طور فعال در فرایند یادگیری درگیر می‌کند.
ارتباط یادگیری و بازی
یادگیری و بازی ارتباط بسیار نزدیک و تنگاتنگ با یکدیگر دارند. بازی‌ها نه تنها سرگرم‌کننده هستند بلکه می‌توانند ابزاری قدرتمند برای یادگیری و رشد باشند. بازی‌ها به کودکان و حتی بزرگسالان کمک می‌کنند تا مهارت‌های مختلف فردی و اجتماعی را در خود تقویت کنند. الگوی تدریس بازی محور بر این ایده استوار است که یادگیری زمانی موثرتر است که با لذت و تجربه و به زبان عامیانه با خوشگذرانی همراه باشد. این روش به پشتوانه دلایل مختلفی به وجود آمده است؛ از جمله عمده این دلایل تحقیقات روانشناسی است که نشان می‌دهد یادگیری در محیط‌های شاد و بدون استرس بهتر صورت می‌گیرد و نتایجی غیرقابل چشم‌پوشی دارد.
چرا روش تدریس بازی محور؟!
روش‌های تدریس سنتی اغلب بر انتقال یک‌طرفه اطلاعات از معلم به دانش‌آموز و حفظ مطالب توسط دانش‌آموزان تمرکز دارند. این رویکرد می‌تواند به مرور منجر به کاهش انگیزه، خستگی و کاهش علاقه دانش‌آموزان به یادگیری شود، زیرا مخاطبین در فرایند یادگیری به‌طور فعال درگیر نیستند و فرصتی برای تجربه، کشف و حل مسئله ندارند. اما الگوی تدریس بازی محور تاثیرگذارترین روش تدریس زبان انگلیسی به کودکان و دیگر دروس، مخصوصا در سنین پایین است.
در مقابل الگوهای تدریس سنتی، روش تدریس بازی محور با ایجاد محیطی جذاب و پویا دانش‌آموزان را در فرایند آموزش شریک کرده و آن‌ها را به عناصر اصلی کلاس درس تبدیل می‌کند. بازی‌ها با ایجاد چالش‌ها، رقابت سالم و ارائه بازخورد فوری، انگیزه و علاقه دانش‌آموزان را افزایش می‌دهند و به آن‌ها کمک می‌کنند تا مفاهیم را عمیق‌تر یاد بگیرند. همچنین، بازی‌ها فرصت‌هایی برای تمرین مهارت‌های مختلف فراهم می‌کنند که در روش‌های سنتی کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود. به همین دلیل، استفاده از روش‌های تدریس بازی محور می‌تواند به بهبود کیفیت یادگیری و افزایش علاقه دانش‌آموزان به تحصیل کمک بزرگی کند.
انواع الگوی تدریس بازی محور
روش تدریس بازی محور، شیوه ای نوین در نظام آموزشی، روش‌های متنوعی را شامل می‌شود که در آن از انواع بازی‌های مختلف به‌عنوان ابزاری برای یادگیری استفاده می‌کنند. این الگوها بر اساس نوع بازی، هدف آموزشی و نحوه تعامل دانش‌آموزان دسته‌بندی می‌شوند. در این بخش از مطلب آموزش بازی محور چیست، به تعدادی از رایج‌ترین انواع این روش اشاره می‌کنیم.
- بازی‌های جدی (Serious Games)
- بازی‌سازی (Gamification)
- بازی‌های دیجیتال آموزشی (Educational Digital Games)
- بازی‌های رومیزی (Board Games)
- بازی‌های حرکتی (Physical Games)
- بازی‌های نقش‌آفرینی (Role-Playing Games)
انتخاب الگوی مناسب روش تدریس بازی محور بستگی به عوامل مختلفی مانند موضوع درس، اهداف آموزشی، سن و سطح دانش دانش‌آموزان، امکانات موجود و ترجیحات معلم دارد. نکته قابل توجه این است که بازی‌ها به طور هدفمند و با برنامه‌ریزی مناسب در فرآیند یادگیری گنجانده شوند تا حداکثر اثربخشی را داشته باشند.
پرکاربردترین روش تدریس بازی محور در مقطع ابتدایی
در مقطع ابتدایی، به دلیل ویژگی‌های رشدی کودکان و نیاز آن‌ها به فعالیت و تحرک بیشتر، ترکیبی از چند الگوی تدریس بازی محور می‌تواند بسیار کارآمد و مؤثر باشد. با این حال، دو رویکرد «بازی‌سازی» و «بازی‌های حرکتی» به طور ویژه کاربرد بیشتری دارند. الگوی تدریس «بازی‌سازی» با اضافه کردن عناصر بازی مثل امتیاز، تشویق و رقابت سالم به فعالیت‌های کلاسی، انگیزه و مشارکت دانش‌آموزان را افزایش می‌دهد و می‌تواند در تمامی دروس به کار گرفته شود. از سوی دیگر، «بازی‌های حرکتی» با به وجود آوردن بستری برای انجام فعالیت‌های بدنی و حرکتی، علاوه بر آموزش مفاهیم درسی، به بهبود سلامت جسمی، تمرکز و هماهنگی کودکان نیز کمک می‌کند.
این نوع بازی‌ها به ویژه در دروس علوم، ورزش و حتی ریاضی (برای آموزش مفاهیم هندسی با حرکت) بسیار مفید هستند. ترکیب این دو رویکرد، یعنی استفاده از عناصر بازی‌سازی در فعالیت‌های حرکتی و همچنین استفاده از بازی‌های حرکتی برای آموزش مفاهیم درسی، اقداماتی بی‌نظیر برای آموزش در مقاطع ابتدایی هستند.
مزایای الگوی تدریس بازی محور
بازی از اولین اقدامات بشر در سال‌های ابتدایی تولد و در طول عمر است که به اشتباه با افزایش سن به آن بی‌توجهی می‌کنیم. بازی فقط مختص کودکان نیست و در هر سنی، نقشی حیاتی در رشد و سلامت جسمی و روانی ما ایفا می‌کند. بازی کردن، فرصتی برای تجربه کردن، کشف کردن، یادگیری و رشد کردن در هر مرحله از زندگی است. در روش تدریس بازی محور، این عملکرد غریزی با فرآیند آموزش ادغام می‌شود تا آموزش‌پذیری را تسهیل و لذتبخش کند. از جمله مزایای این ادغام و آموزش بازی محور عبارتند از:
- افزایش انگیزه و علاقه به یادگیری
- افزایش خلاقیت
- تنوع و جذابیت الگوها
- تقویت مهارت‌های اجتماعی
- تقویت مهارت حل مسئله
- ایجاد اعتمادبه‌نفس
سخن پایانی
از بازی کردن بچه‌ها نترسید و در هر زمان و مکانی مشوق و همراه آن‌ها باشید، اجازه دهید بازی کنند و بیاموزند تا همواره ذهنی خلاق و پویا داشته باشید. بازی کردن دریچه‌ای به دنیای دانش و کشف استعدادهاست؛ امروزه با پیشرفت فناوری، بازی و یادگیری به هم نزدیک‌تر شده‌اند. به‌کارگیری روش تدریس بازی محور در مدارس و آموزشگاه‌ها حتی با برگزاری کلاس آنلاین، کمک می‌کند تا دیگر از فرآیند یادگیری نترسیم و ساعت‌های یادگیری به اوقاتی جذاب و شیرین تبدیل شوند. این مطلب از الوکام، تلنگری برای تاکید بر اهمیت این مفهوم و تغییرات روش‌های آموزشی جدید بود که امیدواریم برای شما عزیزان مفید بوده باشد.
