روش تدریس سخنرانی را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال پرکاربردترین شیوه‌های آموزشی در سراسر جهان دانست. این روش در سطوح تحصیلی و موضوعات مختلفی به کار گرفته می‌شود و همچنان جایگاه خود را در میان انواع الگوهای تدریس حفظ کرده است. علی‌رغم ظهور روش‌های نوین و تکنولوژی‌های آموزشی، سخنرانی به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای انتقال اطلاعات، ساختاردهی مطالب و حتی ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان شناخته می‌شود. امروزه، افراد زیادی در بسیاری از کلاس‌های حضوری و حتی در برگزاری کلاس آنلاین، همچنان از روش سخنرانی بهره می‌برند.
در این مقاله به بررسی دقیق روش تدریس سخنرانی، مزایا و معایب آن، کاربردها و مراحل اجرای صحیح آن خواهیم پرداخت تا شما بتوانید با آن آشنایی کاملی داشته باشید و بتوانید شیوه تدریس درستی برای کلاس‌های مختلف خود انتخاب کنید.
روش تدریس سخنرانی چیست؟
پیش از هر چیز لازم است بدانیم روش تدریس سخنرانی چیست؟ این روش شامل ارائه شفاهی مطالب توسط معلم یا مدرس بوده و دانش‌آموزان کم‌ترین تعامل را در آن دارند. هدف اصلی در این شیوه، انتقال اطلاعات دقیق و ساختارمند به مخاطب است. روش سخنرانی غالبا در آموزش مفاهیم نظری، تاریخی یا فلسفی کاربرد دارد و هنوز هم در دانشگاه‌ها و آموزش‌های رسمی دیده می‌شود.
در روش سخنرانی در تدریس، مدرس نقش فعالی در هدایت کلاس دارد و به همین دلیل توانایی او حرف اول را می‌زند. این شیوه به‌خصوص زمانی مؤثر است که حجم زیادی از اطلاعات باید در زمان کوتاه منتقل شود. در ادامه مراحل این روش را شرح می‌دهیم.
مراحل روش تدریس سخنرانی
شاید در نظر اول این شیوه خیلی راحت به نظر برسد، اما مدرس باید مراحل روش تدریس سخنرانی را رعایت کند. در انواع الگوهای تدریس مراحلی مشخص وجود دارد که باید از آن‌ها تبعیت کرد. گام به گام مراحل این روش را برای شما لیست می‌کنیم.
آماده‌سازی محتوا
جمع‌آوری مطالب مورد نیاز و دسته‌بندی آن‌ها به‌صورت منطقی، در اولین گام این روش قرار می‌گیرد.
برنامه‌ریزی زمانی
تعیین زمان لازم برای هر بخش و رعایت زمان‌بندی، بخش بسیار مهمی است که اگر معلم آن را رعایت نکند، ممکن است بخشی از مطالب را نتواند به دانش‌آموزان انتقال دهد.
تسلط بر فن بیان
استفاده از تمرینات فن بیان برای افزایش تاثیرگذاری کلام بسیار مهم است. بدون در نظر گرفتن فن بیان در این روش، به احتمال زیاد نتیجه خوبی حاصل نشود.
استفاده از ابزار کمک‌آموزشی
استفاده از پاورپوینت، نمودار یا فیلم‌های کوتاه در روش سخنرانی اهمیت زیادی دارد. این کار کمک می‌کند تا دانش‌آموزان مختلف از راه‌های مختلف مطالب را درک کنند.
جمع‌بندی و پرسش و پاسخ
اختصاص زمان برای خلاصه‌سازی و جمع‌بندی و مشارکت دانش‌آموزان نیز در نهایت باید انجام شود. این پرسش و پاسخ می‌تواند مطالب مهم را در ذهن اکثر دانش‌آموزان حک کند.
لازم به ذکر است که روش تدریس سخنرانی در ابتدایی نیاز به طراحی خاصی دارد تا متناسب با سطح درک دانش‌آموزان این مقطع باشد و از تکنیک‌های تعاملی بیشتری برای جلوگیری از خستگی آن‌ها بهره گیرد.
مزایای روش سخنرانی در تدریس
تدریس به روش سخنرانی مانند دیگر شیوه‌های آموزشی مزایا و معایبی دارد. برای برخی از دروس می‌توان این شیوه تدریس را بهترین گزینه دانست و معلم باید به بهترین شکل آن را عملی کند. برخی از مزیت‌های این روش را در ادامه می‌آوریم.
- انتقال سریع و منظم اطلاعات
- امکان پوشش دادن حجم زیادی از محتوا در مدت زمان محدود
- قابل استفاده برای انواع روش تدریس ابتدایی تا سطوح پیشرفته
- افزایش اقتدار معلم در کلاس و تسلط بر روند آموزش
در دوره‌هایی که موضوعات نظری و مفهومی هستند، کاربرد روش تدریس سخنرانی بسیار بیشتر احساس می‌شود. به‌عنوان مثال در دروسی همچون تاریخ، فلسفه یا جامعه‌شناسی، این روش به خوبی می‌تواند مفاهیم را منتقل کند و دانش‌آموزان درک خوبی از مباحث داشته باشند.
همچنین، از نظر هزینه و منابع، سخنرانی نیازمند ابزار خاصی نیست و تنها با مهارت سخنران می‌توان کلاس را مدیریت کرد. این موضوع خصوصا در شرایطی مانند برگزاری کلاس آنلاین، مزیت بزرگی محسوب می‌شود.
معایب تدریس به روش سخنرانی
با وجود تمام مزیت‌های این شیوه، باید مزایا و معایب روش تدریس سخنرانی را همزمان در نظر گرفت. معایب این روش به‌ویژه در سطوح پایین‌تر آموزشی قابل مشاهده هستند که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- کاهش مشارکت فعال دانش‌آموزان
- نادیده گرفتن تفاوت‌های فردی
- یکنواختی کلاس و خستگی ذهنی
- احتمال عدم یادگیری عمیق
- عدم امکان بررسی میزان یادگیری لحظه‌ای
- وابستگی بیش از حد به مهارت‌های بیانی مدرس
- نبود آزمایشات عملی
از این‌رو پیشنهاد می‌شود این روش با روش‌های تعاملی ترکیب شده یا حداقل از ابزارهای تصویری و صوتی برای تنوع‌بخشی استفاده شود. همچنین استفاده از تکنیک‌هایی مانند مهارت ارتباط موثر می‌تواند از یکنواختی کلاس بکاهد و تعامل بیشتری میان معلم و شاگردان ایجاد کند.
اهمیت روش سخنرانی در فنون تدریس
در میان فنون تدریس مختلف، روش سخنرانی در فنون تدریس به‌عنوان پایه‌ای‌ترین و مهم‌ترین مهارت مطرح است؛ چرا که بسیاری از شیوه‌های دیگر نظیر تدریس مبتنی بر پروژه، حل مسئله یا پرسش‌محور نیز در بخشی از روند خود از فن بیان و مهارت‌های سخنرانی بهره می‌برند. بنابراین، آموزش و تسلط بر این روش نه‌تنها برای اجرای مستقیم آن بلکه برای ترکیب با سایر شیوه‌ها نیز اهمیت دارد و هیچ چیزی نمی‌تواند منکر آن شود.
جمع‌بندی
در سراسر جهان روش تدریس سخنرانی همچنان یکی از ارکان اصلی در نظام آموزشی است. با این که محدودیت‌هایی دارد، اما اگر به درستی طراحی و اجرا شود می‌تواند اثربخش و مفید واقع شود. پیشنهاد می‌شود معلمان و مدرسان در کنار این روش، از رویکردهای تعاملی و تمرین‌های مهارتی نیز بهره بگیرند تا فرایند یادگیری به بهترین شکل ممکن پیش برود. در دنیای مدرن امروز، تلفیق تعریف آموزش با مهارت‌های بیانی و سخنرانی، بستری مناسب برای ارتقای کیفیت یادگیری فراهم می‌سازد. معلمان باید نگاهی نو به این روش داشته باشند و با توجه به نیازهای نسل جدید، آن را به‌روز کنند.
اگر شما به عنوان معلم می‌خواهید کلاس آنلاین برگزار کنید و امکانات ویژه‌ای داشته باشید، می‌توانید از خدمات الوکام استفاده کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق پل‌های ارتباطی با مشاورین ما در تماس باشید.
