فضای دیجیتال، مفهوم یادگیری را متحول کرده است. امروز دیگر آموزش محدود به کلاس‌های حضوری نیست؛ چیزی که با نام آموزش از راه دور شناخته می‌شود، امکان یادگیری در هر زمان و مکان را فراهم می‌کند. این شیوه طیف گسترده‌ای دارد؛ از آموزش مکاتبه‌ای و رسانه‌ای گرفته تا روش‌های مدرن‌تر مانند دوره‌های ضبط‌شده، وبینار و کلاس آنلاین. در واقع، کلاس آنلاین فقط یکی از شکل‌های آموزش از راه دور است، نه تمام آن و نباید آموزش از راه دور را با کلاس آنلاین برابر دانست. آموزش از راه دور با انعطاف‌پذیری و دسترسی آسان، به بخشی جدایی‌ناپذیر از مسیر رشد فردی و آموزشی تبدیل شده است. در این مطلب الوکام، بهترین پلتفرم برگزاری وبینار و کلاس آنلاین، به این می‌پردازیم که آموزش از راه دور چیست و انواع آموزش از راه دور و مزایا و چالش‌های آن را بررسی می‌کنیم.
حالا به این بپردازیم که دقیقا آموزش از راه دور چیست؟ آموزش از راه دور شیوه‌ای است که در آن مدرس و فراگیر (دانش‌آموز، دانشجو و …) در یک مکان مشترک حضور ندارند و ارتباط آموزشی با کمک ابزارهای ارتباطی برقرار می‌شود. هدف اصلی این روش، رفع محدودیت‌های جغرافیایی و زمانی در یادگیری است. اگرچه ریشه‌های آموزش از راه دور به دوره‌های مکاتبه‌ای و برنامه‌های آموزشی رادیو و تلویزیون برمی‌گردد، اما امروز بیشتر با پلتفرم‌های آنلاین، محتوای ویدیویی، دوره‌های ضبط‌شده و کلاس‌های مجازی شناخته می‌شود. انعطاف‌پذیری و دسترسی آسان، این شیوه را به انتخابی محبوب برای یادگیری در دنیای امروز تبدیل کرده است.
انواع آموزش از راه دور
آموزش از راه دور شکل‌های مختلفی دارد و هرکدام بسته به شرایط یادگیری، امکانات و اهداف آموزشی به کار گرفته می‌شوند. مهم‌ترین مدل‌ها عبارتند از:
- آموزش همزمان: در این روش مدرس و یادگیرنده به صورت زنده و در یک زمان مشخص در فضای آنلاین حضور دارند. کلاس آنلاین و وبینار از نمونه‌های رایج این مدل هستند که امکان تعامل مستقیم، پرسش و پاسخ و فعالیت گروهی را فراهم می‌کنند.
- آموزش غیرهمزمان (دوره‌های ضبط‌شده): در این شیوه، محتوا از قبل آماده می‌شود و در اختیار یادگیرنده قرار می‌گیرد. دانش‌آموز یا دانشجو می‌تواند در زمان دلخواه و با برنامه‌ریزی و سرعت شخصی خود به ویدئوهای ضبط‌شده، فایل‌ها یا منابع آموزشی دسترسی داشته باشد.
- آموزش ترکیبی: ترکیبی از آموزش حضوری و آنلاین است. بخشی از جلسات آموزشی به صورت حضوری برگزار می‌شود و بخشی دیگر به شکل آنلاین و غیرحضوری، تا مزایای هر دو روش در کنار هم به کار گرفته شوند.
مزایای آموزش از راه دور
آموزش از راه دور تنها یک جایگزین برای کلاس حضوری نیست، بلکه روشی نوین است که یادگیری را ساده‌تر، منعطف‌تر و در دسترس‌تر می‌کند. در ادامه به مهم‌ترین مزایای آن اشاره می‌کنیم:
انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی
یادگیرنده می‌تواند در هر زمان و مکانی که شرایط مناسب‌تری دارد، به محتوای آموزشی دسترسی داشته باشد. این ویژگی به‌ویژه برای افراد شاغل یا کسانی که در مناطق دورافتاده هستند، بسیار ارزشمند است. همین انعطاف باعث می‌شود افراد بتوانند یادگیری را با سبک زندگی شخصی خود هماهنگ کنند.
دسترسی به منابع آموزشی گسترده
آموزش از راه دور محدودیت‌های جغرافیایی را از بین می‌برد؛ در نتیجه افراد بدون نیاز به جابه‌جایی می‌توانند در دوره‌ها و کلاس‌های متنوع شرکت کنند و از بهترین منابع آموزشی بهره‌مند شوند. این دسترسی برابر، فرصت یادگیری را برای کسانی که پیش‌تر امکان شرکت در کلاس‌های حضوری را نداشتند فراهم می‌سازد.
صرفه‌جویی در هزینه‌ها
هزینه‌های رفت‌وآمد، اجاره فضا و خرید تجهیزات کلاس حضوری، در روش آموزش از راه دور حذف می‌شود یا کاهش چشمگیری پیدا می‌کند. به همین دلیل، آموزش از راه دور هم برای یادگیرنده و هم برای برگزارکننده، یک گزینه اقتصادی و مقرون‌به‌صرفه است.
یادگیری با سرعت شخصی
یکی دیگر از مزایای آموزش از راه دور این است که یادگیرنده می‌تواند محتوا را متناسب با سرعت و سبک یادگیری خود مرور کند. این انعطاف باعث می‌شود یادگیری عمیق‌تر شود و افراد بتوانند نقاط ضعف خود را بهتر شناسایی و جبران کنند.
وقتی صحبت از این می‌شود که کلاس آنلاین یا حضوری کدام بهتر است؟ باید علاوه بر مزایا، مشکلات هر کدام را هم بررسی کنیم.
معایب و چالش های آموزش از راه دور برای دانش آموزان و دانشجویان
هر چند آموزش از راه دور فرصت‌های تازه‌ای برای یادگیری ایجاد کرده، اما برای دانش‌آموزان همیشه بدون مشکل نیست. نبود حضور فیزیکی در کلاس و تعامل مستقیم با همکلاسی‌ها و معلم، شرایطی متفاوت و گاهی دشوار به وجود می‌آورد. از افت تمرکز گرفته تا مشکلات فنی و حتی فشار جسمی ناشی از استفاده طولانی‌مدت از ابزارهای دیجیتال، همگی تجربه یادگیری را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در ادامه، مهم‌ترین مشکلات آموزش از راه دور و چالش‌هایی که دانش‌آموزان و دانشجویان در آموزش از راه دور با آن مواجه می‌شوند را بررسی می‌کنیم.
نداشتن ارتباط مستقیم و حضوری با معلم و همکلاسی‌ها
بسیاری از دانش‌آموزان تا قبل از مجازی شدن کلاس‌ها، به یادگیری حضوری عادت داشتند. کلاس آنلاین با بر هم زدن این عادت، گروهی از دانش‌آموزان را چه به لحاظ یادگیری و چه به لحاظ انگیزه، دچار مشکل کرد. از طرفی در مقاطع حساس آموزشی مانند ورود کودکان به کلاس اول دبستان، بسیاری از آموزش‌هایی که از طریق مشاهده معلم انجام می‌گرفت (مانند نحوه صحیح در دست گرفتن قلم و نوشتن کلمات) با مشکل رو به رو شد.
کاهش تمرکز از مشکلات آموزش از راه دور
به دلیل فضای راحت آموزش آنلاین و نبود محیط رسمی کلاس، بسیاری از دانش‌آموزان ممکن است تمرکز خود را از دست بدهند. چک کردن موبایل، سرک کشیدن در اینستاگرام یا حتی صحبت با اعضای خانواده می‌تواند روند یادگیری را مختل کند. نبود حضور معلم و همکلاسی‌ها به شکل فیزیکی هم این مشکل را تشدید می‌کند و باعث می‌شود دانش‌آموزان کمتر احساس مسئولیت نسبت به درس داشته باشند.
آسیب و فشار جسمی
حضور طولانی‌مدت در کلاس‌های آنلاین و نگاه مداوم به صفحه موبایل یا لپ‌تاپ، باعث خستگی چشم، سردرد و حتی ضعیف شدن بینایی می‌شود. علاوه بر این، بی‌تحرکی ناشی از نشستن‌های طولانی در مقابل مانیتور می‌تواند افزایش وزن و مشکلات جسمی دیگری برای دانش‌آموزان به همراه داشته باشد. این آسیب‌ها در بلندمدت جدی‌تر شده و یکی از مهم‌ترین چالش‌های آموزش از راه دور محسوب می‌شود.
دشوار بودن مدیریت زمان و خودانضباطی
در آموزش از راه دور، دانش‌آموزان باید بخش زیادی از مسئولیت یادگیری را خودشان بر عهده بگیرند. نبود ساختار منظم کلاس حضوری باعث می‌شود برخی از آن‌ها نتوانند زمان‌بندی درستی برای مطالعه و مرور داشته باشند. این کمبود نظم شخصی به مرور افت تحصیلی و استرس ناشی از عقب ماندن از برنامه و سایر همکلاسی‌ها را به همراه دارد.
چالش های آموزش از راه دور برای معلمان
آموزش از راه دور تنها برای دانش‌آموزان چالش‌برانگیز نیست؛ معلمان نیز با مشکلات خاص خود روبه‌رو هستند. تدریس در فضای آنلاین، مهارت‌ها و ابزارهایی متفاوت از کلاس حضوری می‌طلبد و همین موضوع بار اضافی بر دوش معلمان می‌گذارد. از مدیریت تعامل دانش‌آموزان گرفته تا آماده‌سازی محتوای دیجیتال و رفع مشکلات فنی، همگی چالش‌هایی هستند که روند تدریس را برای معلمان پیچیده‌تر می‌کنند. در ادامه چالش های آموزش مجازی و آموزش از راه دور را بررسی می‌کنیم.
مشکلات فنی
قطع و وصل شدن اینترنت، اختلال در صدا و تصویر یا کار نکردن نرم‌افزارهای آموزشی از رایج‌ترین مشکلاتی است که معلمان در کلاس‌های آنلاین تجربه می‌کنند. این اختلال‌ها نه تنها روند تدریس را متوقف می‌کند، بلکه باعث خستگی و نارضایتی معلم و دانش‌آموز هم می‌شود. در ضمن، تکرار این مشکلات در طول زمان، کیفیت آموزش را به‌طور جدی تحت تاثیر قرار می‌دهد. خبر خوب این که پلتفرم الوکام با پایداری بالا، این مشکلات را به حداقل رسانده است.
عدم آشنایی کافی با ابزارهای آنلاین
بسیاری از معلمان تجربه کافی برای کار با پلتفرم‌ها و تکنولوژی آموزشی در مدارس و ابزارهای دیجیتال را ندارند. عدم آشنایی کافی با امکانات نرم‌افزارها باعث می‌شود زمان زیادی صرف مدیریت کلاس شود و کیفیت تدریس پایین بیاید. این موضوع به‌ویژه برای معلمانی که به شیوه سنتی تدریس عادت کرده‌اند، یکی از جدی‌ترین چالش های آموزش از راه دور است. اگر از پلتفرم الوکام استفاده می‌کنید، در صورتی که هر سوالی درباره ابزارها و امکانات پلتفرم دارید، می‌توانید با تیم پشتیبانی الوکام تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند. در ضمن ویدیوهای آموزشی نیز در سایت الوکام موجود است.
دشواری مدیریت کلاس و حفظ تعامل
عدم حضور فیزیکی دانش‌آموزان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای معلم برای کنترل و هدایت کلاس را از او می‌گیرد. در فضای آنلاین، نظارت مستقیم دشوارتر است و همین موضوع باعث می‌شود درصد زیادی از انرژی معلم صرف مدیریت کلاس به جای تمرکز بر آموزش شود. همچنین نبود تعامل چهره به چهره هم باعث کاهش مشارکت دانش‌آموزان می‌شود و در نتیجه کیفیت تدریس و اثربخشی کلاس تحت تاثیر قرار می‌گیرد.
محدودیت‌های سنجش و ارزیابی در آموزش از راه دور
در آموزش از راه دور، معلمان امکان مشاهده مستقیم رفتار و میزان یادگیری دانش‌آموزان را ندارند. آزمون‌های آنلاین یا تکالیف مجازی همیشه بازتاب دقیقی از عملکرد واقعی نیستند، چون احتمال تقلب یا کمک گرفتن از دیگران وجود دارد. این محدودیت باعث می‌شود معلمان نتوانند به‌درستی سطح یادگیری را بسنجند و برنامه آموزشی متناسبی برای دانش‌آموزان تدوین کنند.
کلاس آنلاین الوکام با امکانات کامل و کاربری آسان
الوکام پلتفرمی استاندارد و کاربرپسند برای برگزاری کلاس آنلاین، جلسه آنلاین و وبینار است که با طراحی ساده و امکانات کامل، تجربه‌ای نزدیک به کلاس حضوری را برای مدرس و فراگیر فراهم می‌کند.
امکاناتی مانند اشتراک‌گذاری صدا و تصویر، اشتراک صفحه نمایش، پرسش و پاسخ، نظرسنجی، گروه‌بندی، پشتیبانی و … به معلمان کمک می‌کند مدیریت کلاس آنلاین را آسان‌تر انجام دهند و تمام تمرکز خود را صرف تدریس کنند. همچنین استفاده از سرورهای داخلی باعث شده کلاس‌ها با سرعت بالا و بدون قطعی برگزار شوند. علاوه بر این، اطلاعات کاربران به‌طور کامل محافظت می‌شود. همین ویژگی‌ها باعث شده الوکام نسبت به بسیاری از سامانه‌های داخلی و خارجی متمایز باشد و گروه‌های آموزشی مختلف بتوانند به راحتی از آن استفاده کنند.
