در شروع هر روز کاری جدید، سازمان‌ها و شرکت‌ها به دنبال این هستند که چگونه نیروی انسانی سازمان‌شان بیشترین بهره‌وری را داشته باشد. منابع انسانی، بیش از یک مجموعه از کارمندان و مدیران است؛ این افراد با ارزش، با دانش، تجربه و تخصص‌های گوناگون، پایه و اساس اصلی برای پیشرفت و توسعه هر سازمان هستند. اما این مهره حیاتی یا منابع انسانی چیست؟
منابع انسانی به‌عنوان چراغ راهنمایی در دنیای پر از چالش‌ها و رقابت‌های پیچیده دنیای کسب‌وکار مطرح است. آن‌ها نه تنها در جایگاه‌ها، پست‌های شغلی و اجرای وظایف روزمره، بلکه با ایجاد ارتباطات مؤثر، توسعه مهارت‌ها و پرورش فرهنگ سازمانی مترقی، به تقویت و بهبود عملکرد کلی سازمان کمک می‌کنند. در واقع، منابع انسانی همان جواهرات گرانبهایی‌اند که برای سازمان‌ها ارزش خلق می‌کنند.
در مطلب منابع انسانی چیست در بلاگ الوکام، پلتفرم برگزاری جلسه آنلاین، به بررسی عمیق‌تر سوال‌هایی مانند تعریف منابع انسانی چیست و مدیریت منابع انسانی چیست می‌پردازیم و نقش این قسمت از سازمان‌ها را در ایجاد مزیت رقابتی، توسعه مهارت‌ها و ایجاد فرهنگ سازمانی بهینه مورد بحث قرار خواهیم داد. هدف این مقاله این است که شفافیت بیشتری بر روی اهمیت انسان‌ها به عنوان دارایی اصلی سازمان‌ها ایجاد کند و به مدیران و صاحبان کسب‌وکارها کمک کند تا با نگاهی آگاهانه و درست به مدیریت منابع انسانی، به بهترین شکل از توانمندی‌های کارکنان و نیروی انسانی خود برسند.
منابع انسانی یعنی چه؟ منابع انسانی به مجموعه‌ای از افراد اشاره دارد که در یک سازمان، شرکت یا محیط کاری خاص به فعالیت می‌پردازند و با داشتن دانش، مهارت‌ها، تجربیات و انگیزه‌های مختلف، به تحقق اهداف و مأموریت‌های سازمانی کمک می‌کنند.
منابع انسانی به کلیه افراد و نیروهایی می‌گویند که در یک سازمان یا شرکت فعالیت می‌کنند. این افراد شامل کارمندان، مدیران، مشاوران و هر کسی می‌شود که، برای انجام وظایف و فعالیت‌های مختلف در سازمان حضور دارد. منابع انسانی نه تنها شامل دانش و تجربه فردی افراد است، بلکه شامل مهارت‌ها، استعدادها و انگیزه‌هایی است که این افراد به سازمان ارائه می‌دهند تا به دستاوردها و اهداف مشترکشان برسند.
حالا مدیریت منابع انسانی چیست؟ مدیریت منابع انسانی مسئولیت مدیریت و توسعه منابع انسانی را بر عهده دارد که شامل فرآیندهایی مانند جذب و استخدام، آموزش و توسعه حرفه‌ای، ارزیابی عملکرد، مدیریت فرهنگ سازمانی، مدیریت ارتباطات سازمانی و مواردی از این قبیل می‌شود. هدف اصلی این مدیریت، بالا بردن بهره‌وری، افزایش رضایت شغلی کارکنان، ایجاد محیط کاری خوب و استاندارد و پشتیبانی از اهداف استراتژیک سازمان است که باعث پیشرفت و توسعه پایدار آن می‌شود.
وظایف منابع انسانی
در این بخش از مطلب «منابع انسانی چیست» به سراغ شرح وظایف این بخش حیاتی و مهم در سازمان‌ها می‌رویم. این وظایف در دانش hr چیست؟ مهم‌ترین وظایف منابع انسانی شامل موارد ذیل می‌شوند:
- برنامه‌ریزی و مدیریت منابع انسانی
- استخدام و انتخاب کارکنان
- آموزش و توسعه
- مدیریت عملکرد
- مدیریت پاداش و پرداخت
- مدیریت روابط کاری
برنامه‌ریزی و مدیریت منابع انسانی
برنامه‌ریزی و مدیریت منابع انسانی به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و فرآیندهایی می‌گویند که با هدف بهینه‌سازی و مدیریت سرمایه انسانی یک سازمان انجام می‌گیرد. این فعالیت‌ها شامل برنامه‌ریزی برای جذب، توسعه، ارزیابی و حفظ کارکنان است و نقش بسیار حیاتی در موفقیت و بهره‌وری سازمان‌ها دارد. برنامه‌ریزی منابع انسانی فرایندی است که در آن سازمان‌ها به شناسایی نیازهای فعلی و آینده نیروی کار خود می‌پردازند و راهکارهایی برای تأمین این نیازها ارائه می‌دهند. این فرآیند شامل تجزیه و تحلیل مشاغل، پیش‌بینی نیازهای استخدامی و توسعه استراتژی‌های مناسب است.
در واقع مدیریت منابع انسانی مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و فرآیندهایی است که با هدف بهره‌برداری بهینه از توانمندی‌های نیروی کار یک سازمان صورت می‌گیرد.
استخدام و انتخاب کارکنان
استخدام و انتخاب کارکنان یکی از اصلی‌ترین وظایف واحد منابع انسانی در هر سازمان است. این فرآیند شامل مراحل مختلفی می‌شود که هر یک از این مراحل برای جذب افراد مناسب و تطابق آن‌ها با نیازهای سازمان است. این مراحل در استخدام منابع انسانی چیست؟
- تحلیل نیازها و تعیین شغل‌ها
- تبلیغ و جذب
- غربالگری و انتخاب اولیه
- مصاحبه و پرسیدن مناسب‌‌ترین و بهترین سوالات مصاحبه شغلی
- آزمون‌ها و ارزیابی‌ها
- تحقیق و بررسی پیشینه
- تصمیم‌گیری و پیشنهاد شغلی
- استخدام و آموزش
این مراحل کمک می‌کنند تا سازمان بتواند افراد مناسب و با مهارت‌های لازم را برای موقعیت‌های شغلی مورد نیاز خود جذب کرده و از توانمندی‌های آن‌ها برای پیشرفت و رشد سازمان بهره‌مند شود.
آموزش و توسعه
اما آموزش و توسعه در منابع انسانی چیست؟
آموزش فرآیندی است که طی آن کارکنان با مهارت‌ها و اطلاعات جدید آشنا می‌شوند و توانمندی‌های بالقوه و فعلی خود را تقویت می‌کنند. این فرآیند می‌تواند شامل آموزش‌های مقدماتی برای کارکنان جدید، آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، آموزش‌های مدیریتی و رهبری و آموزش‌های مربوط به مهارت‌های نرم (مانند ارتباطات، مدیریت زمان و کار تیمی) باشد.
اما توسعه به فرآیندهای بلندمدت‌تری اشاره دارد که بر رشد و پیشرفت کلی کارکنان در طول مدت زمان طولانی تمرکز دارند. این فرآیند شامل برنامه‌های توسعه حرفه‌ای، فرصت‌های آموزشی مداوم، مربی‌گری (Coaching) و راهنمایی (Mentoring) است. هدف توسعه، ایجاد توانمندی‌هایی است که کارکنان را برای نقش‌های مهم‌تر و مسئولیت‌های بیشتر آماده کند.
مدیریت عملکرد
مدیریت عملکرد (Performance Management) یکی از وظایف در حوزه منابع انسانی است که به فرآیند ارزیابی و بهبود عملکرد کارکنان در راستای اهداف و استراتژی‌های سازمانی می‌پردازد. این فرآیند شامل چندین مرحله و ابزار مختلف است که به کمک آن‌ها می‌توان عملکرد کارکنان را بهبود بخشید و بهره‌وری کلی سازمان را افزایش داد؛ اما این وظیفه در مدیریت منابع انسانی چیست و شامل چه مواردی است؟ مدیریت عملکرد فرآیندی مدام و همیشگی‌ست که شامل موارد ذیل است:
- تعیین اهداف و انتظارات
- ارزیابی عملکرد
- ارائه بازخورد و توسعه
- پاداش و تشویق
- پیاده‌سازی برنامه‌های بهبود عملکرد
- پیگیری و نظارت مستمر
- بازنگری و به‌روزرسانی
اجرای صحیح این فرآیند می‌تواند به افزایش بهره‌وری، رضایت شغلی، انگیزش کارکنان در سازمان و تعهد کارکنان منجر شود و در نهایت، تحقق اهداف بلندمدت و استراتژیک سازمان را تضمین کند.
مدیریت پاداش و پرداخت
منظور از مدیریت پاداش و پرداخت در منابع انسانی چیست؟ مدیریت پاداش و پرداخت در منابع انسانی به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و فرآیندهایی اشاره دارد که به منظور تعیین، ارائه و مدیریت پاداش‌ها و پرداخت‌های کارکنان در سازمان انجام می‌شود. هدف اصلی این فرآیند، افزایش انگیزه، رضایت شغلی و بهره‌وری کارکنان از طریق تأمین پاداش‌ها و پرداخت‌های منصفانه و متناسب با عملکرد آن‌هاست.
در این مرحله، سازمان باید سیاست‌های کلی برای پاداش و پرداخت‌ها را تعیین کند. این سیاست‌ها باید با استراتژی‌ها و اهداف سازمان همخوانی داشته باشند و به افزایش انگیزه و رضایت کارکنان کمک کنند. تحلیل و ارزیابی شغل‌ها به منظور تعیین ارزش نسبی و اهمیت هر شغل در سازمان انجام می‌شود؛ این ارزیابی‌ها شامل بررسی وظایف، مسئولیت‌ها، مهارت‌ها و شرایط کاری هر شغل است و نتیجه این ارزیابی‌ها مبنای تعیین حقوق و پاداش‌ها قرار می‌گیرد.
مدیریت روابط کاری
مدیریت روابط کاری در منابع انسانی به فرآیندی گفته می‌شود که به برقراری و حفظ روابط مثبت و سازنده بین کارفرما و کارمندان کمک می‌کند. این فرآیند شامل مجموعه‌ای از روش‌ها و استراتژی‌هاست که برای ارتقاء ارتباطات داخلی سازمان و بهبود تعاملات بین اعضای تیم و مدیران انجام می‌شود. حال در این بخش از مطلب منابع انسانی چیست به این بپردازیم که اهداف اصلی مدیریت روابط کاری چیست.
- برقراری ارتباط موثر
- تشویق به همکاری و تعامل
- حل و فصل مشکلات و چالش‌ها
- توسعه ارتباطات میان‌فردی
برای دستیابی به این اهداف، مدیران منابع انسانی معمولاً از ابزارها و فنون مختلفی مانند آموزش‌های روابط انسانی، مهارت های ارتباطی، جلسات توسعه فردی و تیمی، فرآیندهای بازخورد مستمر و ایجاد فضاهای مشارکتی استفاده می‌کنند. این فعالیت‌ها به‌طور کلی به بهبود روحیه و عملکرد کلی تیم‌ها و سازمان کمک می‌کنند.
مدل های مدیریت منابع انسانی
مدیریت به معنای برنامه‌ریزی، سازماندهی، هدایت و کنترل فعالیت‌ها و منابع در یک سازمان است. این فرایند شامل تصمیم‌گیری‌ها و انجام دادن، تنظیم و همچنین کنترل فعالیت‌های مربوط به افراد و منابع در جهت دستیابی به اهداف مشخص سازمانی است. مدیریت منابع انسانی از مدل‌های مختلفی برای سازماندهی و مدیریت کارکنان استفاده می‌کند که هر کدام ویژگی‌ها و رویکردهای خاصی را در پیش می‌گیرند. به طور خلاصه، برخی از این مدل های مدیریت منابع انسانی عبارت‌اند از:
- مدل منابع انسانی استراتژیک (Strategic HRM)
- مدل منابع انسانی مبتنی بر عملکرد (Performance-based HRM)
- مدل منابع انسانی گلوبال (Global HRM)
- مدل توسعه‌یافته‌ی منابع انسانی (Developmental HRM)
- مدل منابع انسانی مبتنی بر ارزش‌ها (Values-based HRM)
مدل منابع انسانی استراتژیک
مدل منابع انسانی استراتژیک یک رویکرد با تأکید بر اصل هماهنگی استراتژی‌ها و اهداف کلان سازمان است تا به بهترین شکل ممکن به تحقق اهداف سازمانی کمک کند. در این مدل، مدیریت منابع انسانی به عنوان شریان اصلی ارتباط بین استراتژی‌های سازمانی و عملکرد کارکنان عمل می‌کند.
برای پیاده‌سازی این مدل، ابتدا استراتژی‌ها و اهداف سازمانی به دقت مشخص می‌شوند؛ سپس، منابع انسانی به منظور پشتیبانی از این استراتژی‌ها و هدف‌گذاری برای جذب، نگهداری و توسعه‌ی مناسب کارکنان تنظیم می‌شود. علاوه بر این، این مدل به بهبود روابط سازمانی و ایجاد یک فرهنگ سازمانی که با اهداف استراتژیک سازمان همخوانی دارد، تأکید می‌کند تا کارکنان به بهترین شکل ممکن در جهت تحقق اهداف مشترک حرکت کنند. این مدل مدیریتی به سازمان‌ها کمک می‌کند تا با بهره‌گیری از منابع انسانی بهینه، استراتژی‌های خود را به بهترین نحو پیاده‌سازی کرده و از رشد و توسعه پایدار بهره‌مند شوند.
مدل منابع انسانی مبتنی بر عملکرد
مدل منابع انسانی مبتنی بر عملکرد، به اصولی اشاره می‌کند که بر ارتباط مستقیم بین عملکرد کارکنان و پاداش‌ها تأکید دارد. در این مدل، کارکنان بر اساس ارزیابی‌های منطقی و عادلانه سنجیده می‌شوند و پاداش‌ها و ترفیعات بر اساس عملکرد واقعی آن‌ها تعیین می‌شود. این مدل به عدالت سازمانی، افزایش تعهد، رضایت کارکنان و بهبود ارتباطات داخلی کمک می‌کند.
مدل منابع انسانی مبتنی بر عملکرد با ایجاد یک فرآیند سیستماتیک برای ارزیابی عملکرد، به مدیران کمک می‌کند تا عملکرد کارکنان را به دقت بررسی و پیگیری کنند و از اطلاعات به دست آمده در نتیجه‌ی ارزیابی‌ها، تصمیمات استراتژیکی مانند ارتقاء، ترفیع، اعطای پاداش و ارائه فرصت‌های توسعه حرفه‌ای را بگیرند.
علاوه بر این، مدیریت منابع انسانی با اجرای این مدل، می‌تواند به ارتقای فرهنگ سازمانی کمک کند که به تشویق به عملکرد برتر، تقدیر از دستاوردها و ایجاد یک محیط کاری پویا و انگیزشی منجر می‌شود. این رویکرد همچنین به بهبود اثربخشی سازمانی، کاهش ضایعات منابع و افزایش پایداری و موفقیت سازمانی کمک می‌کند.
مدل منابع انسانی گلوبال
مدل منابع انسانی گلوبال به معنای طراحی و اجرای استراتژی‌های منابع انسانی در سطح جهانی است که با هماهنگی و تطبیق با فرهنگ‌ها، قوانین و شرایط مختلف کشورها، بهینه‌سازی می‌شود. در این مدل، تمرکز بر ایجاد یک فرهنگ سازمانی جهانی است که ارزش‌ها و اصول مشترکی را در تمامی شعب و واحدهای سازمانی جهانی ترویج می‌کند.
مدیران منابع انسانی در این رویکرد باید قادر باشند تا با توجه به چالش‌ها و فرصت‌های بین‌المللی، سیاست‌ها و راهکارهایی را برای جذب، انتخاب، توسعه و حفظ کارکنان در سطح جهانی اجرا کنند. مدل منابع انسانی گلوبال به بهبود ارتباطات بین‌المللی، ایجاد هماهنگی بین واحدهای مختلف سازمان در سراسر جهان و کارآیی سازمانی کمک می‌کند.
این رویکرد با تأکید بر هماهنگی و همسویی استراتژی‌های منابع انسانی با اهداف استراتژیک سازمان در سطح جهانی به ایجاد یک سازمان قادر به رقابت در بازارهای بین‌المللی کمک می‌کند و در عین حال به افزایش تعاملات بین‌المللی و توسعه فرهنگ سازمانی یکپارچه و توانمندی‌های کارکنان در سطح جهانی منجر می‌شود.
مدل توسعه‌یافته‌ی منابع انسانی
مدل توسعه‌یافته‌ی منابع انسانی به اصولی اشاره دارد که بر توسعه و ارتقاء مهارت‌ها، دانش و توانایی‌های کارکنان تمرکز دارد. در این مدل، ارزش‌گذاری آموزش و توسعه حرفه‌ای به عنوان ابزار اصلی استفاده می‌شود تا کارکنان به بهترین شکل ممکن آماده برای انجام وظایف خود باشند.
مدیریت منابع انسانی در این رویکرد باید برنامه‌های آموزشی و توسعه‌ای را طراحی کند که با نیازهای سازمانی هماهنگ باشند و بهبود مستمر و پیشرفت فردی کارکنان را تضمین کنند که شامل ارائه دوره‌های آموزشی، کارگاه‌ها، مشاوره‌های حرفه‌ای و فرصت‌های رشد شغلی می‌شود تا کارکنان بتوانند مهارت‌های جدید یاد بگیرند و در محیط کار پیشرفت کنند. با اجرای موفق این مدل، سازمان‌ها می‌توانند از توانمندی‌های خود برای ایجاد رقابت بیشتر در بازار، افزایش رضایت و تعهد کارکنان و ایجاد یک محیط کاری پویا و الهام‌بخش بهره ببرند.
این مدل همچنین به افزایش انگیزه و اعتمادبه‌نفس کارکنان کمک می‌کند، زیرا که افراد در این سیستم احساس می‌کنند که سازمان به توسعه شخصی و حرفه‌ای آن‌ها توجه دارد و از پتانسیل‌های آن‌ها به‌نحو احسن استفاده می‌کند.
مدل منابع انسانی مبتنی بر ارزش‌ها
آخرین مدل از مدل های مدیریت منابع انسانی در مطلب منابع انسانی چیست، مدل مبتنی بر ارزش‌هاست. این رویکرد به اصولی اشاره دارد که بر ارتباط بین ارزش‌های سازمانی و رفتارهای کارکنان تأکید دارد. در این مدل، ارزش‌های اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی که سازمان تأکید می‌کند، به عنوان مبنای اصلی برای سیاست‌ها و عملکردهای منابع انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به عنوان مثال، اگر یک سازمان ارزش‌هایی مانند اخلاقیات، احترام به مشتری و همکاری را مهم بداند، مدیریت منابع انسانی باید سیاست‌ها و فرآیندهایی را طراحی کند که این ارزش‌ها را ترویج و تقویت کنند که می‌توانند شامل آموزش‌های آنلاین، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و ارزیابی عملکرد بر اساس این ارزش‌ها باشد. با اجرای مدل منابع انسانی مبتنی بر ارزش‌ها، سازمان‌ها می‌توانند فرهنگ سازمانی خود را بهبود دهند و تعاملات اجتماعی و کاری را تقویت کنند.
جمع بندی
در این مطلب از الوکام در پی چیستی بخش مهم و شریان اصلی سازمان‌ها یعنی منابع انسانی رفتیم و به واکاوی سوالاتی مانند hr چیست و مدیریت منابع انسانی چیست پرداختیم. اهمیت مدیریت منابع انسانی از جمله مباحثی است که نیازمند یادآوری و تاکید است و این مطلب یادآور و تلنگری برای آگاهی‌بخشی به شما مخاطبین فرهیخته بود. اطلاع و دانستن پاسخ این که منابع انسانی یعنی چه، می‌تواند روشنایی بخش ادامه حیات و سلامت یک سازمان باشد.
