در تمام این سال‌ها روند آموزشی دانش آموزان به شکل سنتی و یکسان ادامه داشت. متأسفانه هیچ‌کس به فکر تغییر در روند آموزشی مطابق با علم روز دنیا در شرایط اضطراری نبود. به همین علت با شیوع بیماری کرونا در اسفند ماه 98 خلأ روند آموزشی جدید به‌شدت حس شد و مشکلاتی مثل عدم برگزاری کلاس‌ها به شکل آنلاین با همان کیفیت کلاس حضوری پدید آورد. علاوه بر آن چالش‌هایی که دولت و مسئولین برای رفع این مشکلات به همراه داشتند، بخش عظیمی از تغییر در سیستم آموزشی را شامل شد. با ما همراه باشید که به بررسی وضعیت مدارس ایران و مدیریت مشکلات پیش‌آمده برای برگزاری کلاس آنلاین بپردازیم.
با توجه به اتفاقات پیش‌آمده و شیوع بیماری کووید ۱۹ علاوه بر تغییر سبک زندگی انسان‌ها مدارس نیز با مشکلات متفاوتی مواجه و مجبور به تغییر در سبک آموزش خود شده‌اند. در زیر به تفسیر دو بخش اصلی از این مشکلات پرداخته‌ایم.
عدم وجود زیر ساخت های لازم
یکی از مشکلات به وجود آمده در زمان شیوع همگانی بیماری، عدم وجود زیرساخت‌هایی برای تدریس و آموزش آنلاین به دانش‌آموزان بود که به علت عدم وجود زیرساخت‌های مناسب در زمینه فناوری و اطلاعات به وجود آمد. زیرساخت‌هایی که کمبودهایی در این زمینه داشته‌اند به شرح زیرند.
عدم پوشش اینترنت مناسب در مناطق روستایی
یکی دیگر از مشکلات وضعیت مدارس ایران با آنلاین شدن عدم وجود پهنای باند مناسب در تمام مناطق کشور است و عمدتاً این مشکل گریبان‌گیر مناطق محروم و دورافتاده شد. این مشکل به حدی عمیق بود که گاهی شاهد حضور دانش‌آموزان در مناطق خطرناک مثل بالای تپه‌های بلند برای دسترسی به شبکه اینترنت بودیم.
عدم دسترسی به کامپیوتر یا گوشی هوشمند
متأسفانه کشور ما از لحاظ تقسیم رفاه موفقیت چشم‌گیری به دست نیاورده است و این موضوع در عدم موفقیت بخش عمده‌ای از مدارس روستایی و محروم نقش اساسی داشت؛ چراکه اغلب حتی یک خانوار از یک روستا نیز کامپیوتر یا گوشی همراهی برای استفاده گروهی دانش آموزان نداشتند و آمار 3 میلیون دانش‌آموز را شامل می‌شود.
نرم‌افزارهای کاربردی، اما غیربومی
نیاز اساسی تدریس آنلاین وجود پلتفرمی برای ارائه دروس و رفع اشکال دانش‌آموزان است، در زمان شروع همه‌گیری بیماری متأسفانه چنین نرم‌افزاری وجود نداشت و تا مدت‌ها دانش‌آموزان با نسخه‌های آزمایشی و ابتدایی نرم‌افزار بومی درگیر بودند. این زمان صرف شده باعث از دست رفتن هیجان آن‌ها برای گذراندن سال تحصیلی شد. همچنین تعامل بین آموزگار و دانش‌آموز نیز طی این مدت بسیار کاهش یافت و کلاسی یک‌سویه از سمت دبیر با دانش‌آموز را شاهد بودیم.
عدم برگزاری دوره های مناسب برای دبیران
مسلماً هر تغییر در روش و عملکرد، نیازمند گذراندن دوره‌های آموزشی و آزمایشی است. با توجه به تلاش برای هوشمندسازی مدارس متأسفانه تمام مدارس از این امکانات کلاس آنلاین برخوردار نبودند یا در صورت برخورداری از این مزیت، استفاده چندانی از آن نمی‌شد. همچنین در کلاس‌های دانشگاه فرهنگیان و در دوره‌های ضمن خدمت نیز خبری از آموزش همگانی روش تدریس آنلاین برای دبیران نبود.
کمبود آموزش به دانش آموزان در زمینه های اجتماعی
یکی دیگر از مشکلات بنیادی که هم مدارس و هم اولیا دانش‌آموزان را با مشکل عدیده مواجه کرد، عدم آموزش صحیح دانش‌آموزان در حوزه‌های مختلف اجتماعی‌ای بود که این مشکلات به دو حوزه مهم زیر تقسیم می‌شود.
مشکلات یادگیری مهارت های اجتماعی در دنیای واقعی
با ممنوعیت حضور دانش‌آموزان در مدارس، زندگی آن‌ها محدود به چهاردیواری خانه‌شان شد و دیگر خبری از بازی و تفریح آن‌ها در حیاط مدرسه و یادگیری تعاملات اجتماعی نبود. این ممنوعیت تبعاتی را به همراه داشت که یکی از آن‌ها عدم تعامل دانش‌آموزان با هم سن و سالانشان و عدم تقویت روابط اجتماعی‌شان است.
مشکلات یادگیری مهارت های اجتماعی در دنیای مجازی
قبل از مشکلات پیش‌آمده والدین با اعمال محدودیت‌هایی برای فرزندشان، فعالیت آن‌ها را در فضای مجازی کنترل کرده و رشد اجتماعی آن‌ها متناسب با سنشان بود. همچنین زمان بسیار کمتری را در معرض اطلاعات فضای مجازی قرار می‌گرفتند، اما با ایجاد کلاس مجازی در مدارس این کنترل به‌طور چشم‌گیری کاهش یافت و علاوه بر توجه به‌سلامتی در معرض خطر، باید به آموزش کودکان به نحوه استفاده از فضای مجازی نیز توجه شود.
نیازهای اساسی برای آمادگی
آزمون پیزا (PISA) سه معیار اصلی را به‌عنوان آمادگی سیستم آموزشی هر کشور به‌منظور آموزش آنلاین معرفی کرده است که شامل:
- دسترسی دانش آموزان به کامپیوتر و اینترنت
- آمادگی کامل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مدرسه‌ها
- توانمندی و آموزش به دبیران در تدریس از راه دور
ازاین‌رو اگر کشوری قصد دارد آموزش آنلاین را به‌عنوان بخشی از روش‌های آموزشی در دوران پسا کرونا قرار دهد، باید در سه شرط بالا به کفایت کامل رسیده باشد.
عملیات انجام‌شده برای آماده سازی مدارس از طرف مراجع ذی‌صلاح
در راستای رسیدن به سه هدف تعیین‌شده از طرف سازمان پیزا عملیاتی راهبردی انجام‌شده که شرحی از آن در زیر آورده شده است.
تأمین تبلت دانش‌آموزان مناطق محروم با توافق کمسیون آموزش و وزارت ارتباطات
طی توافقی که بین کمیسیون آموزش مجلس و وزارت ارتباطات صورت گرفت، وزارت ارتباطات مکلف به تأمین تبلت موردنیاز دانش آموزان مناطق محروم گردید که این توافق به استناد به ماده 69 قانون ششم توسعه تبصره 18 قانون بودجه انجام‌شده است.
اختصاص بودجه برای توسعه اینترنت
نمایندگان مجلس تخصیص 300 میلیارد تومان را به‌منظور توسعه اینترنت روستایی در لایحه بودجه 1400 تصویب کردند. همچنین رایگان بودن تعرفه اینترنت استفاده از پیام‌رسان‌های داخلی حوزه آموزش برای این سال نیز رایگان است.
ضرورت آموزش به دبیران و خانواده‌ها
یکی از مأموریت‌هایی که به وزارت آموزش و پرورش محول شد قرار دادن دوره‌های کاربردی دبیران در سامانه ضمن خدمت بود. بدین منظور راهکارهای تولید محتوای آموزشی خلاق، داشتن کلاس‌های پرسش و پاسخ محور، راهنمایی و ارائه راهکارهایی به دبیران برای افزایش کیفیت تدریس و از این قبیل آموزش‌ها برای آمادگی هرچه بیشتر معلمان محترم در کلاس‌های آنلاین در دستور کار قرار گرفت.
سیم‌کارت های رایگان کنترل شده
یکی از نگرانی والدین استفاده نابجا فرزندشان از اینترنت و فضای مجازی است. کمسیون آموزش مجلس با در نظر گرفتن این نگرانی راهکاری را در نظر گرفته است که در مرحله ارزیابی و بررسی است، این راهکار ارائه سیم‌کارت‌های رایگان و کنترل‌شده به دانش آموزان خواهد بود که این سیم‌کارت‌ها فعالیت دانش‌آموزان را محدود به فضای تحصیلی‌شان خواهد کرد.
در حال حاضر وضعیت آموزش در جهان به سمت هیبریدی شدن پیش می‌رود که منظور ترکیبی از روش حضوری و آنلاین است. همچنین دولت‌ها در تلاش برای ساده‌سازی آموزش و ایجاد تعامل بیشتر بین دانش‌آموزان، دبیران و والدین هستند.
رسیدن به چنین مرحله در سیستم آموزشی ایران نیازمند تفکر طولانی و تحول نظام‌مند در سیستم آموزشی کشور خواهد بود. همچنین به تلاش اساسی در راستای اضافه کردن ابر الکترونیکی سراسری آموزشی و هوش مصنوعی در سیستم آموزشی نیز احتیاج است.
در مقاله بالا سعی شد مروری بر مشکلات کلاس‌های آنلاین و و برسی وضعیت مدارس ایران در کرونا شود و راهکارهای ارائه‌شده توسط مراجع ذی‌صلاح نیز موردبررسی قرار گرفت. امید است با پیگیری مستمر مسئولین بتوانیم سیستم آموزشی به‌روز و کارآمد داشته باشیم.
