با شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰، آموزش آنلاین به‌سرعت جایگزین کلاس‌های حضوری شد و حتی در کشورهای کمتر توسعه‌یافته هم گسترش یافت. امروزه بسیاری از کارشناسان معتقدند که برتری آموزش مجازی به آموزش حضوری در برخی جنبه‌ها غیرقابل انکار است. اما اکنون که آموزش حضوری دوباره رایج شده و بسیاری از کلاس‌ها و جلسات به حالت حضوری برگشته است، این پرسش مطرح است: کدام روش مناسب‌تر است؟ آشنایی با تفاوت کلاس آنلاین و حضوری و شناخت مزایا و معایب هرکدام، می‌تواند به شما کمک کند تا بهترین انتخاب را برای یادگیری یا تدریس داشته باشید. در این مطلب از الوکام، بهترین پلتفرم برگزاری وبینار و کلاس آنلاین، به پاسخ این پرسش می‌رسید که کلاس آنلاین یا حضوری؟ کدام روش بیشتر برایتان مناسب‌تر است؟
| ویژگی | کلاس آنلاین | کلاس حضوری |
|---|---|---|
| مکان برگزاری | بدون محدودیت جغرافیایی؛ شرکت از هر نقطه جهان | نیاز به حضور فیزیکی در یک مکان مشخص |
| زمان برگزاری | انعطاف‌پذیر؛ امکان برگزاری در ساعات مختلف روز یا شب | اغلب محدود به ساعات کاری یا روزهای خاص |
| هزینه‌ها | هزینه کمتر برای رفت‌وآمد، مکان و تجهیزات فیزیکی | هزینه‌های مکان، انرژی، رفت‌وآمد و تجهیزات حضوری |
| تعاملات | تعاملی مجازی از طریق ویدئوکنفرانس، چت و ابزارهای آنلاین | تعامل رو‌در‌رو و ارتباط حضوری |
| ابزارهای آموزشی | استفاده از ابزارهای دیجیتال، ضبط جلسات و کتابخانه‌های آنلاین | استفاده از امکانات فیزیکی مثل تخته و آزمایشگاه |
| انعطاف آموزشی | امکان شخصی‌سازی مسیر یادگیری برای هر دانشجو | معمولاً یک برنامه آموزشی واحد برای همه شرکت‌کنندگان |
| ارزیابی و تحلیل | ارزیابی دقیق با نرم‌افزار و هوش مصنوعی | ارزیابی دستی توسط مدرس |
6 دلیل برتری آموزش مجازی به آموزش حضوری
با وجود مزایای آموزش حضوری، مثل تعامل رو‌در‌رو با مدرس و هم‌کلاسی‌ها، امکان استفاده از تجهیزات فیزیکی مانند آزمایشگاه و کارگاه و دچار نشدن به انزوا و تقویت مهارت‌های اجتماعی از طریق فعالیت‌های گروهی، در بسیاری از شرایط آموزش مجازی گزینه‌ای کارآمدتر و منعطف‌تر است. مهم‌ترین برتری‌های آموزش مجازی به آموزش حضوری چه برای برگزارکننده (مدرس) چه برای شرکت‌کننده (دانش‌پذیر) عبارتند از:
1. دسترسی بدون محدودیت مکانی و انعطاف‌پذیری زمانی
چه برای مدرس و چه برای دانش‌پذیر، آموزش مجازی محدودیت مکانی و زمانی را از بین می‌برد. آموزش مجازی این امکان را فراهم می‌کند که فراگیران بدون نیاز به جابه‌جایی، در دوره‌های آموزشی داخلی و بین‌المللی شرکت کنند و از هر نقطه‌ای به کلاس متصل شوند. مدرس هم می‌تواند شاگردانی از سراسر دنیا داشته باشد.
علاوه بر این، زمان‌بندی کلاس‌ها می‌تواند متناسب با شرایط مدرس و دانشجو تنظیم شود؛ حتی در ساعات شب یا روزهای تعطیل. این ترکیب آزادی مکانی و انعطاف زمانی، از نظر بسیاری از افراد مهم‌ترین برتری آموزش مجازی به آموزش حضوری است و آموزش مجازی را برای افرادی که محدودیت‌های شغلی، خانوادگی یا جغرافیایی دارند، به انتخابی ایده‌آل تبدیل می‌کند.
2. کاهش چشمگیر هزینه‌ها
یکی از مهم‌ترین برتری‌های آموزش مجازی به آموزش حضوری و تفاوت کلاس آنلاین و حضوری، صرفه‌جویی قابل توجه در هزینه‌هاست. در کلاس‌های حضوری، مخارجی مثل اجاره مکان، خرید یا نگهداری تجهیزات فیزیکی، هزینه رفت‌وآمد، انرژی مصرفی (برق، گرمایش و سرمایش) و حتی هزینه‌های جانبی مثل پذیرایی از شرکت‌کنندگان وجود دارد. در آموزش مجازی، بیشتر این هزینه‌ها حذف می‌شوند و معمولا فقط به اینترنت، یک دستگاه مناسب (کامپیوتر یا گوشی) و دسترسی به پلتفرم برگزاری کلاس آنلاین مانند الوکام نیاز دارید.
بر اساس آمار منتشرشده در Educause Review برگزاری کلاس‌ها به‌صورت آنلاین می‌تواند هزینه‌ها را حدود 30 تا 50 درصد کاهش دهد؛ عددی که برای بسیاری از مدرس‌ها و موسسات آموزشی، تفاوت بزرگی در بودجه ایجاد می‌کند. از طرفی برای دانش‌پذیران هم هزینه رفت‌وآمد و در مواردی که نیاز باشد به شهر دیگری بروند، هزینه اقامت، در آموزش مجازی حذف می‌شود.
3. استفاده از تکنولوژی‌های نوین آموزشی
آموزش مجازی این امکان را فراهم می‌کند که از ابزارهای پیشرفته‌ای مثل تخته مجازی، آزمون‌های تعاملی، ویدئوهای آموزشی، کتابخانه‌های آنلاین و حتی محیط‌های سه‌بعدی مانند متاورس استفاده شود. این فناوری‌ها و انواع تکنولوژی آموزشی مدرن، یادگیری را جذاب‌تر و کارآمدتر می‌کنند و قابلیت‌هایی فراهم می‌آورند که در کلاس حضوری به سختی یا با هزینه زیاد قابل اجرا هستند. همین دسترسی آسان و کم‌هزینه به ابزارهای نوین در پلتفرم‌هایی مثل الوکام، یکی از دلایل مهم برتری آموزش مجازی به آموزش حضوری است.
4. امکان شخصی‌سازی آموزش
یکی از مشکلات آموزش حضوری این است که تقریبا همه افراد حاضر در کلاس با هر سطح توانایی یادگیری باید با سرعت و روش یادگیری یکسانی پیش بروند. این در حالی است که آموزش آنلاین این امکان را فراهم می‌کند که مدرس حتی در کلاس‌های جمعی، فراگیران را در گروه‌های جداگانه دسته‌بندی کرده و برای هر گروه، برنامه‌ی آموزشی متفاوتی داشته باشد.
5. حضور در کلاس با انرژی بیشتر
دیگر تفاوت کلاس آنلاین و حضوری این است که در کلاس‌های حضوری، رفت‌وآمد روزانه، حمل کتاب و وسایل، یا حتی خستگی ناشی از شلوغی مسیر می‌تواند بخش زیادی از انرژی و تمرکز شما را بگیرد. این خستگی باعث می‌شود در شروع کلاس، بازده پایین‌تری داشته باشید. در مقابل، در آموزش مجازی کافی است لپ‌تاپ یا موبایل خود را روشن کنید و بدون اتلاف وقت یا انرژی اضافی وارد کلاس شوید. این صرفه‌جویی در انرژی، باعث می‌شود از همان ابتدا با تمرکز و انگیزه بیشتری در فرآیند یادگیری حضور داشته باشید و کیفیت یادگیری‌تان بالاتر برود.
6. کاهش استرس
برای برخی از فراگیران مهم‌ترین برتری آموزش مجازی به آموزش حضوری، کاهش استرس و فشار روانی است. بسیاری از افراد، به‌ویژه کسانی که درون‌گرا هستند یا در جمع‌های بزرگ راحت نیستند، در فضای آنلاین با آرامش بیشتری مشارکت می‌کنند. در کلاس مجازی، خبری از نگاه مستقیم هم‌کلاسی‌ها یا قضاوت لحظه‌ای نیست و این باعث می‌شود دانشجویان و دانش‌آموزان با اعتمادبه‌نفس بیشتری سوال بپرسند یا نظر بدهند. همین آرامش ذهنی، تمرکز و کیفیت یادگیری را بالا می‌برد و تجربه کلاس را برای بسیاری از فراگیران لذت‌بخش‌تر می‌کند.
مزایای آموزش حضوری
با وجود مزایایی که برای آموزش آنلاین ذکر کردیم و دلایل برتری آموزش مجازی به آموزش حضوری، آموزش حضوری همچنان نقش پررنگی دارد و نمی‌توان از برخی مزایای آن چشم‌پوشی کرد. برخی از مهم‌ترین مزایای آموزش حضوری عبارتند از:
- تقویت مهارت‌های کار گروهی
- استفاده آسان از تجهیزات فیزیکی و آزمایشگاه
- برقراری ارتباطات اجتماعی نزدیک‌تر
- کاهش برخی حواس‌پرتی‌های محیطی
آموزش حضوری همچنان مزیت‌هایی دارد که در بسیاری از موقعیت‌ها جایگزین‌ناپذیرند. تعامل رو‌در‌رو با مدرس و هم‌کلاسی‌ها، برگزاری فعالیت‌های گروهی و عملی و استفاده از تجهیزات فیزیکی مثل تخته یا آزمایشگاه، تجربه یادگیری را برای بسیاری از فراگیران عمیق‌تر و آسان‌تر می‌کند.
همچنین، برای کودکان و نوجوانان، ارتباط حضوری با دیگران به رشد مهارت‌های اجتماعی و مهارت های ارتباطی، کاهش اضطراب و افزایش اعتمادبه‌نفس کمک می‌کند. علاوه بر این، در کلاس حضوری احتمال بروز برخی حواس‌پرتی‌ها که در فضای آنلاین شایع‌تر است، کمتر بوده و فضای آموزشی متمرکزتری ایجاد می‌شود.
ترکیب آموزش حضوری و آنلاین (آموزش ترکیبی)
از تفاوت کلاس آنلاین و حضوری و همچنین برتری آموزش مجازی به آموزش حضوری گفتیم تا بهتر بتوانید تصمیم بگیرید کلاس آنلاین یا حضوری برایتان مناسب‌تر است؛ اما این را هم باید بدانید که امروزه بسیاری از موسسات آموزشی از ترکیب دو روش آموزش مجازی و حضوری استفاده می‌کنند تا فراگیر و مدرس بتوانند از مزایای هر دو بهره‌مند شوند. در این مدل، بخشی از محتوا یا فعالیت‌ها به‌صورت حضوری و بخش دیگر به صورت آنلاین ارائه می‌شود. این رویکرد انعطاف‌پذیری زمانی و مکانی آموزش مجازی را با تعامل مستقیم و امکانات عملی آموزش حضوری تلفیق می‌کند. همچنین، استفاده از ابزارهای دیجیتال مانند اینترنت پرسرعت، ویدئوکنفرانس یا پلتفرم‌های آموزشی در محیط حضوری، در بسیاری از مراکز پیشرفته به یک استاندارد رایج تبدیل شده است.
سخن آخر؛ انتخاب بین کلاس آنلاین یا حضوری
امروزه آموزش دیگر محدود به روش‌های سنتی نیست. اگر محدودیت زمانی یا مکانی دارید و می‌خواهید با هزینه کمتر به محتوای متنوع و ابزارهای نوین دسترسی پیدا کنید، کلاس آنلاین گزینه مناسب‌تری است؛ اما اگر یادگیری‌تان به کار عملی، تعامل مستقیم یا تقویت ارتباطات اجتماعی وابسته است، آموزش حضوری انتخاب بهتری خواهد بود. در بسیاری از موارد، ترکیب این دو روش (آموزش ترکیبی) می‌تواند بیشترین بازدهی را به همراه داشته باشد.
