الگوی تدریس یادسپاری یک روش قدیمی و رایج در میان روش‌های آموزش محسوب می‌شود. این روش به‌خصوص برای آموزش در رشته‌هایی مانند زبان، ادبیات و تاریخ متداول است. الگوی به یاد سپاری به عنوان نوعی روش تدریس مبتنی بر انتقال مستقیم دانش شناخته می‌شود. هدف از این روش مهارت دریافت اطلاعات به صورت صحیح و ذخیره‌سازی آن در حافظه است؛ در این صورت به کارگیری آن در فعالیت‌های علمی ممکن می‌شود.
در این مطلب از الوکام، پلتفرم برگزاری جلسه آنلاین و وبینار، درباره تعریف الگوی تدریس یادسپاری و دیدگاه‌های موجود در مورد آن صحبت می‌کنیم؛ بنابراین اگر به دانستن راجع به این روش تدریس علاقه دارید، تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
الگوی تدریس یادسپاری بر یادگیری از طریق تکرار و حفظ کردن مطالب تمرکز دارد و می‌تواند در تمام طول زندگی افراد کاربرد داشته باشد. اگرچه امروزه برخی افراد با استفاده از این الگوی تدریس در محیط‌های آموزشی مخالفت می‌کنند. استدلال آنان این است که در دنیای امروز با اطلاعات زیادی که در دسترس همه قرار دارد، تدریس به روش یادسپاری کاربردی نیست، چون امکان یادسپاری و یادآوری همه‌ی یافته‌های علمی وجود ندارد، بنابراین یادسپاری نمی‌تواند به‌عنوان یک روش موثر و ارزشمند در فرایند آموزش مورد استفاده قرار گیرد. این گروه معتقدند معلمان باید شرایطی را فراهم کنند که در آن دانش‌آموزان به جای انباشت اطلاعات در ذهن و بیان آن به صورت طوطی‌وار، بتوانند روش کسب اطلاعات و کاربرد آن را یاد بگیرند. همچنین بر اهمیت توجه به تجربه و آموزش عملی تاکید می‌شود.
واقعیت این است که با وجود منفعل بودن فرایندهای آموزشی در الگوی تدریس یادسپاری، منابع علمی بر پویایی و تاثیر آن بر تقویت ذهن تاکید می‌کنند. طرفداران روش تدریس الگوی یادسپاری بر این باورند که این روش به افراد در حل چالش‌‌های زندگی و پیدا کردن راه حل درست کمک می‌کند، چون یادسپاری اطلاعات در حافظه، خود یک نوع یادگیری زبان معنادار است و در نهایت به تقویت ذهن در فرآیند تفکر علمی منجر می‌شود.
مزایای الگوی تدریس یادسپاری چیست؟
الگوی یاد سپاری مانند سایر روش‌های آموزشی دارای مزایایی است که بهتر است با آنها آشنا باشید. اطلاع از این مزایا به شما نشان می‌دهد که در مواقع مناسب می‌توانید از این روش به خوبی استفاده کنید.
- تقویت و حفظ فعالیت حافظه
- تقویت پایه‌ای تفکر
- بهبود مهارت ایجاد ارتباط میان اطلاعات
- روشی مناسب برای به ذهن سپردن اصول اولیه، قواعد و قوانین و همچنین حقایق علمی بسیاری از رشته‌‌ها
- قابلیت اجرا به صورت فردی و گروهی
- مناسب برای حفظ مفاهیم اعتقادی و رشته‌های تاریخ، زبان و ادبیات
- تقویت مهارت‌های استقلال در یادگیری و خودآموزی
- مناسب برای برگزاری کلاس آنلاین
- عدم نیاز به بودجه زیاد برای آموزش
- عدم نیاز به امکانات و تجهیزات خاص
محدودیت‌های الگوی تدریس یادسپاری کدامند؟
الگوی تدریس یادسپاری مانند هر روش آموزشی محدودیت‌هایی هم دارد. اطلاع از این محدودیت‌ها به شما کمک می‌کند تا برای انتخاب بهترین روش آموزشی تصمیم مناسبی بگیرید:
- عدم تقویت قوه تفکر و تحلیل
- عدم تقویت خلاقیت و ابتکار
- نامناسب برای حل مسئله و پژوهش
- عدم تقویت همکاری متقابل میان دانش‌آموزان
- نامناسب برای تربیت افرادی فعال برای زندگی اقتصادی و اجتماعی
بیشتر بخوانید: یکی دیگر از بهترین روش‌های تدریس، روش تدریس همیاری است که از طریق تعامل و همکاری میان دانش‌آموزان، به تقویت یادگیری عمیق‌تر منجر می‌شود.
مراحل اجرای الگوی تدریس یادسپاری
برای اجرای روش یادسپاری در تدریس، چهار مرحله توسط لوریان، لوکاس، پرسلی و همکاران پیشنهاد شده است. این چهار مرحله شامل توجه به مطلب، ایجاد اتصال، بسط تصاویر حسی و تمرین یادآوری هستند. در ادامه در مورد هر کدام توضیح می‌دهیم:
1. توجه به مطلب
برای اجرای این مرحله، لازم است دانش آموزان پیش از آموزش از موضوع آگاهی داشته باشند؛ در این صورت می‌توانند بر روی موضوع یادگیری و همچنین اصول، قواعد و قوانین آن دقیق شوند. این آگاهی به مشاهده و مقایسه مصادیق یادگیری کمک زیادی می‌کند. در نهایت یادسپاری و ذخیره آن در ذهن آسان‌تر می‌شود. به عنوان مثال در آموزش حیوانات باید روی شباهت‌ها و تفاوت‌های آنان تاکید کنید تا تشخیص و یادآوری ویژگی‌های هر کدام برای دانش‌آموز آسان‌تر شود.
سایر روش‌ها برای تقویت یادسپاری اطلاعات در ذهن عبارتند از:
- طبقه‌بندی، سازماندهی و متمایز کردن اطلاعات
- تعیین مفاهیم اصلی با خط کشیدن یا هایلایت کردن
- تعیین مفاهیم و نکات اصلی به صورت فهرست‌وار و تکرار آنها برای خود
- تفکر و تعمق در مورد نکات و روابط میان آنها
2. نظام اتصال
پس از سازماندهی مفاهیم اصلی به صورت منظم، استفاده از نظام اتصال می‌تواند در یادسپاری موثرتر و ماندگارتر آنها در ذهن کمک کند. در این مرحله می‌توانید از وسایل یادیار هم استفاده کنید. کارکرد اصلی در این نظام ایجاد ارتباط میان دو مفهوم آشنا و ناآشنا برای یادسپاری بهتر است که از دو طریق اجرا می‌شود. روش اول ایجاد اتصال میان مفهوم آشنا با ناآشنا است و دومی تداعی معانی با یک دیگر به منظور معنادار کردن اطلاعات جدید.
روش‌های کاربردی در مرحله نظام اتصال عبارتند از:
- اتصال کلمه: این روش با هدف یادسپاری و آموزش واژه‌های نامانوس انجام می‌شود. آموزگار باید با تولید واژه‌های اتصال به کمک عناصر بصری به آنها در یادگیری کمک کند یا به آنها روش تولید این واژه‌های اتصال را آموزش دهد. به عنوان مثال برای آموزش کلمه انگلیسی house می‌توانیم از اتصال کلمه «حوض» استفاده کنیم و به عنوان بازنمایی تصویر هم یک خانه با حیاط حوض‌‌دار نمایش داده می‌شود.
- کلمه جایگزین: این روش هم برای تداعی مفاهیم کاربرد دارد و در آن باید یک مفهوم نامحسوس با کمک جایگزین به یک مفهوم محسوس متصل شود. یعنی به عنوان جایگزین یک کلمه انتزاعی از کلمه‌ای متداول استفاده می‌شود که از نظر آوایی یا معنایی به آن شبیه باشد. به عنوان نمونه الگوی تدریس یادسپاری دموکراسی و کلمه دمای کرسی را جایگزین می‌کنیم. بنابراین داستان قطع شدن گاز و مشارکت اعضای خانواده برای تهیه یک کرسی می‌تواند با مفهوم مشارکت برای گرم شدن تعریف شود. در این صورت این دو مفهوم جایگزین شده‌اند تا معنای دموکراسی و مشارکت عمومی آموزش داده شود.
- کلمه کلیدی: یک کلمه است که تداعی‌کننده‌ی بازنمایی یک تفکر طولانی‌تر یا چند تفکر تابع باشد. این روش برای به یادسپاری متون طولانی و پیچیده کاربرد دارد. مثال این روش هم می‌تواند انتخاب کلمه کلیدی دموکراسی برای تفکر طولانی جامعه‌ی باز و دلایل پیشرفت آن باشد. همچنین استفاده از مطالب یا تصاویر طنز می‌تواند قدرت تداعی و یادسپاری مفاهیم انتزاعی را افزایش دهد.
3. بسط تصاویر حسی
در این مرحله لازم است مطلب آموزشی از چند کانال حسی دریافت شود؛ در این صورت یادسپاری آن بهتر و آسان‌تر خواهد بود. به عنوان مثال برای آموزش گل‌ها می‌توانیم آنها را در باغچه نشان دهیم و حتی دانش‌آموزان را به لمس کردن و بوییدن آنها تشویق کنیم.
بیشتر بخوانید: اگر به عنوان معلم به دنبال روشی خلاقانه در تدریس هستید، پیشنهاد می‌کنیم روش تدریس الگوی بدیعه پردازی را در کلاس اجرا کنید.
4. تمرین یادآوری مطالب
مطابق با این مرحله برای ماندگاری اطلاعات موجود در حافظه باید از تمرین کمک بگیریم. تمرین باید متنوع، هدفمند، کافی و معنادار باشد، یعنی صرف تکرار کردن نباشد. جذابیت داشته باشد، همچنین متنوع و با روش‌های خلاقانه انجام شود. در این صورت ذهن با فعالیت به روش‌های مختلف دچار عادت و کسالت نمی‌شود و یادسپاری و یادگیری محقق خواهد شد. می‌توان گفت یکی از موارد تفاوت آموزش و یادگیری هم همین است.
جمع‌بندی
الگوی تدریس یادسپاری مانند همه‌ی الگوهای آموزشی مزایا و معایبی دارد. مطابق با نظر مخالفان این روش خلاقیت را از بین می‌برد و صرفا یادسپاری و انباشت اطلاعات غیرکاربردی در حافظه است، ولی موافقان این روش معتقدند یادسپاری و حفظ مطالب در ذهن ضروری است و با تقویت ذهن به شناخت جهان امروزی کمک می‌کند. همچنین آنها می‌گویند که همین وجود اطلاعات معنادار در ذهن است که به مقایسه، تحلیل، تفکر، استدلال و خلاقیت می‌انجامد. در نهایت می‌توان گفت حفظ طوطی‌وار اطلاعات برای یادسپاری کمک‌کننده نیست، ولی حفظ فعالانه آنها به یادسپاری و بازیابی آن برای تحلیل و کاربرد کمک زیادی می‌کند.
