اگر در عرصه‌ی آموزش مجازی فعالیت کرده باشید حتما تابه‌حال نام ال ام اس (LMS) به گوش‌تان خورده و از خود پرسیده‌اید که ال ام اس چیست؟ همانطور که آموزش حضوری نیازمند ابزارها و بسترهای خاص خودش است، آموزش مجازی نیز به زیرساخت‌ها و ابزارهای مخصوصی نیاز دارد که یکی از مهم‌ترین آن ها یک سیستم LMS است.
پیش از هرچیز باید بدانید که LMS مخفف چیست؟ این سه حرف، کوتاه‌شده‌ی عبارت Learning Management System هستند که در فارسی به سیستم مدیریت یادگیری مجازی ترجمه شده است. نرم‌افزاری که انواع متنوعی داشته و مانند یک بستر با امکانات متعدد، مدیریت و برگزاری دوره‌های آموزش الکترونیک را تسهیل می‌کند.
در این مقاله با پاسخگویی به سوالاتی اساسی مانند سامانه LMS چیست؟ کاربردها، مزایا و انواع آن را مرور کرده و اطلاعاتی به شما ارائه خواهیم کرد که می‌توانند شما را در انتخاب سیستم درست و مناسب و استفاده از آن یاری کنند. اگر دست‌اندکار آموزش مجازی در موسسه‌ی آموزشی و یا سازمان خود بوده یا حتی به‌صورت شخصی در این زمینه فعالیت می‌کنید مطالعه این مقاله شما را در شناخت یکی از مهم‌ترین ابزارهای این صنعت یاری خواهد کرد.
سیستم مدیریت آموزش آنلاین یا LMS یک نرم‌افزار مبتنی بر وب است که هدفش تسهیل برنامه‌ریزی، پیاده‌سازی و ارزیابی فرآیندهای مختلف در یک دوره‌ی آموزشی است. این هدف در ابتدا با ارائه راه‌کارهایی به منظور تولید و ارائه‌ی محتوا دنبال شده و سپس از ویژگی‌های نرم‌افزاری برای نظارت بر عملکرد فراگیران دوره استفاده می‌شود.
نرم افزارLMS البته در همه‌ی انواع آموزش مانند آموزش آفلاین یا حضوری نیز می‌تواند به‌عنوان یک ابزار دقیق و کارآمد که سبب تسریع و افزایش دقت بسیاری از امور می‌شود، به‌کار برود. بااینحال، کارکرد اصلی این سیستم در آموزش مجازی است. علاوه‌بر آموزش مجازی توصیه می‌شود از متدهای جدید آموزش مانند یادگیری تلفیقی و یادگیری اجتماعی برای بالابردن سطح فراگیری دانش آموزان خود بهره ببرید.
شاید بپرسید که عناصر تشکیل‌دهنده‌ی یک سیستم مدیریت یادگیری مجازی چیست؟ این سیستم، شامل دو بخش اصلی زیر است:
- سرور مجازی یا فیزیکی
- رابط کاربری نرم‌افزاری که توسط دست‌اندرکاران آموزش و دانش‌آموزان اداره می‌شود.
یک نرم‌افزار LMS می‌تواند شامل امکاناتی مانند ایجاد اتاق گفتگو، برگزاری کنفرانس، کتابخانه و غیره نیز باشد. استفاده از LMS ها معمولا شامل هزینه است که درصورت خارجی‌بودن نرم‌افزار، نیازمند پرداخت هزینه به ارزهای بین‌المللی است. برخی LMS ها اما رایگان بوده یا دارای نسخه‌‌ی رایگان با امکانات محدودتر هستند. نرم‌افزارهای Sakai، ILIAS، EdApp، Chamilo و سامانه مودل از شناخته‌شده‌ترین LMS های رایگان دنیا به‌شمار می‌روند.
شاید کلمه‌ی SCORM را نیز شنیده و بپرسید که ارتباط آن با ال ام اس چیست؟ تعیین‌کننده‌ی اصلی معیارهای استانداردسازی نرم‌افزارهای LMS در سراسر دنیا، گروه آموزش مجازی پیشرفته‌ی آمریکا (The Advanced Distance Learning Group) است. این استانداردها تحت عنوان SCORM مخفف عبارت Shareable Content Object Reference Model طبقه‌بندی می‌شوند که در فارسی به مدل مرجع برای عناصر آموزشی اشتراک‌پذیر ترجمه شده است.
کاربرد سامانه ال ام اس چیست؟
یک سامانه ال ام اس می‌تواند توسط هر سازمان و موسسه‌ی آموزشی در هر ابعادی که به امر آموزش می‌پردازد، استفاده شود. این سیستم می‌تواند آموزش سنتی را بهبود بخشیده و به‌عنوان یک بستر در آموزش الکترونیک عمل کند. عملکردهایی مانند موارد زیر از اصلی‌ترین کارکردهای یک سامانه‌ی LMS محسوب می‌شوند:
- ثبت‌نام
- تولید و ارائه‌ی محتوای آموزشی
- برنامه‌ریزی برای ارائه درس
- بحث و تبادل نظر
- ارزیابی
- تجزیه‌وتحلیل روند پیشرفت کلاس و دانش‌آموزان
- تسهیل ارتباطات مجازی
- اعطای گواهی‌نامه‌ها
استفاده از یک ال ام اس با امکانات و ابزارهای کافی، نحوه ارائه در کلاس مجازی را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده و می‌تواند کیفیت آن را به‌خوبی افزایش دهد.
انواع سامانه های LMS
برنامه‌های LMS انواع مختلفی دارند که بسته به اینکه انتظار شما از یک برنامه ال ام اس چیست؟ و نیز محدودیت‌ها و امکانات خود باید از بین آنها نوع مناسب را انتخاب کنید. در این بخش، انواع LMS را معرفی می‌کنیم.
LMS مبتنی بر فضای ابری
برنامه‌های LMS مبتنی بر ابر یا Cloud-Based بر روی فضای ابری میزبانی می‌شوند. آنها اغلب از مدل SaaS یا نرم‌افزارهای سرویس‌دهنده سرور استفاده می‌کنند. شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ی این خدمات تمامی امور مربوط به امنیت سرور LMS و انجام به‌روزرسانی‌ها را برعهده می‌گیرند. بنابراین یکی از مهم‌ترین مزایای این نوع ال ام اس، سهولت کاربری آن است.
همچنین با خرید خدمات ال ام اس مبتنی بر ابر، نیازی به نصب سرور به‌صورت فیزیکی در محل کسب‌و‌کار یا موسسه‌ی آموزشی خود و متعاقبا اشغال فضا و نگهداری‌های بعدی از آن، نخواهید داشت. کاربر یک LMS مبتنی بر ابر، تنها با ارائه‌ی نام کاربری و پسوورد خود می‌تواند به این نرم‌افزار دسترسی پیدا کند.
LMS خود میزبان
منظور از عبارت خود میزبان یا Self-hosted درباره‌ی ال ام اس چیست؟ این LMS ها نرم‌افزارهایی هستند که توسط کاربر دانلود شده و روی سیستم او نصب می شوند. مزیت این نوع ال ام اس، کنترل‌های بیشتری است که به کاربر خود می‌دهد. آنها اغلب قابلیت سفارشی‌سازی بیشتری نیز دارند. بااینحال وظیفه‌ی نگهداری از ال ام اس، به‌روزرسانی و تامین امنیت آن، برعهده‌ی خود کاربر خواهد بود.
برنامه های دسکتاپ یا اپلیکیشن های موبایل
برخی LMS ها درست مانند یک نرم‌افزار معمولی روی سیستم دسکتاپ نصب می‌شوند اما کاربر می‌تواند با دستگاه‌های دیگرش مانند گوشی‌های تلفن هوشمند به آن دسترسی داشته باشد. مزیت اصلی این نوع ال ام اس سهولت کاربری آنهاست.
برخی LMS ها نیز تنها دارای اپلیکشن موبایل هستند. این برنامه‌ها برای سازمان‌هایی با مدل آموزشی موبایل‌لرنینگ که کاربرانشان بیشتر از گوشی تلفن همراه برای حضور در کلاس استفاده می‌کنند بسیاری کاربردی است. مزیت آنها سهولت کاربری، حجم اندک و امکان حضور در کلاس بدون نیاز به تجهیزات سخت‌افزاری زیاد است.
مزایای استفاده از سیستم LMS چیست؟
بهطورکلی، استفاده از یک برنامه‌ی ال ام اس می‌تواند به هرچه شکوفاتر شدن مزایای آموزش الکترونیک کمک کند. این برنامه‌ها به‌خوبی مانند یک پلتفرم و بستر برای آموزش عمل کرده، آموزش را متمرکزتر و ارتباطات را ساده‌تر می‌کنند. از دیگر مزایای استفاده از یک برنامه‌ی LMS برای اهداف آموزشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تسریع فرآیند آموزش
- امنیت فرآیند آموزش مانند نگهداری از فایل‌ها
- افزایش تطبیق‌پذیری آموزش با نیازها، محدودیت‌ها، امکانات و اهداف آموزشی سازمان‌ها و افراد
- قابل‌ردیابی کردن آموزش و تسریع ارزیابی‌ها
- قابلیت همگام‌سازی آموزش و فرآیندهای انجام‌شده در آن با دیگر بخش‌های سازمان و نرم‌افزارهای آنها مانند فروش، منابع انسانی و غیره
- سازگاری و تسهیل به‌کارگیری روش های تدریس کارآمد در آموزش مجازی مانند گیمیفیکیشن، به اشتراک‌گذاری، آموزش با محوریت تخته وایت‌برد مجازی و غیره
- افزایش اطمینان از توزیع درست محتوای آموزشی
- انجام اتوماتیک بسیاری از امور اداری در زمان اندک
المان های تشکیل دهنده یک برنامه LMS
بهطورکلی فناوری ال ام اس، فارغ‌ازاینکه نوع ال ام اس چیست؟ از چندین المان اصلی و مشترک تشکیل شده است. آگاهی از این المان‌ها و وظیفه‌ی آنها می‌تواند سبب درک بهتر عملکرد برنامه ال ام اس از سوی کاربر آن شود. در این بخش، این المان‌ها را معرفی می‌کنیم.
هوش مصنوعی
شاید بپرسید که نقش هوش مصنوعی در یک برنامه LMS چیست؟ به زبان ساده، می‌توان گفت که هوش مصنوعی یا به‌اختصار AI (Artificial Intelligence) موتور یک برنامه‌ی LMS است. از مهم‌ترین مزایای این فناوری برای آموزش مجازی و سیستم مدیریت آموزش مجازی، شخصی‌سازی هرچه بیشتر و هوشمندسازی برخی فرآیندهای ارائه‌ی محتوا، برنامه‌ریزی، ارزیابی و تجزیه‌وتحلیل پیشرفت فراگیران است.
تکنولوژی های مربوط به دسترسی
این بخش از برنامه LMS دسترسی کاربران به نرم‌افزار، دیتابیس، محتوای آموزشی و امکانات را فراهم می‌کند. سرورها و پروتکل‌های مبتنی بر وب که وظیفه‌ی ارائه‌ی محتوا به کاربر را برعهده دارند از مهم‌ترین تکنولوژیی‌های مربوط به دسترسی در یک برنامه‌ی LMS هستند.
ویژگی های مدیریت خودکار
مدیریت خودکار در ال ام اس چیست؟ این ویژگی‌ها شامل تسک‌ها یا وظایفی هستند که نرم‌افزار LMS به‌طورخودکار انجام داده و در زمان مدیر دوره‌ی آموزشی صرفه‌جویی می‌کند. گروه‌بندی، ثبت‌نام، ارسال گزارش‌های مربوط به ارزیابی و صدور و اعطای گواهی‌نامه‌ها برخی از این وظایف هستند.
ویژگی های تولید و توزیع محتوا
هر برنامه‌ی LMS مجموعه‌ای از امکانات برای تولید محتوا و توزیع آن بین کاربران دارد. این ویژگی‌ها براساس استانداردهایی مانند SCORM، AICC و xAPI توسعه یافته و می‌توانند امکانات متعددی مانند ایجاد ویدئو، شخصی‌سازی محتوا و غیره داشته باشند. همچنین LMS شما باید قابلیت پخش محتوا با سازگاری بالا در دستگاه‌های مختلف ازجمله موبایل و لپ‌تاپ را داشته باشد.
ویژگی های ادغام با دیگر نرم افزارها
منظور از ادغام با دیگر نرم‌افزارها در یک سیستم مدیریت آموزش مجازی چیست؟ این قابلیت، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌هایی است که یک برنامه‌ی ال ام اس باید داشته باشد. در کنار ال ام اس خود شاید از پلتفرم برگزاری کلاس آنلاین رایگان نیز استفاده کنید که ویژگی‌ها و مزایای دیگری را نیز در اختیار شما می‌گذارد. انواع افزونه‌های شخص ثالث، CRM ها و ابزارهای ویدئو کنفرانس نیز می‌توانند با LMS شما همگام‌سازی شوند.
ویژگی های ارزیابی و گزارش گیری
دیگر تکنولوژی و بخش مهم از هر برنامه‌ی LMS ویژگی‌های مربوط به ارزیابی، گزارش‌گیری و تجزیه‌وتحلیل آنهاست. علاوه‌براینها، برنامه‌های ال ام اس پیشرفته، این امکان را نیز فراهم می‌کنند که تاثیر حضورشان در کسب‌و‌کار خود را از جهات مختلف مانند درآمد، سطح علمی کارکنان و غیره بسنجید.
نمونه هایی از کاربرد برنامه های LMS
کاربرد برنامه‌های مدیریت سیستم آموزش مجازی را با بیان مثال بهتر می‌توان توضیح داد. اگر همچنان می‌پرسید که به‌غیراز آموزش رسمی کاربرد ال ام اس چیست؟ مثال‌هایی که در ادامه می‌آوریم می‌توانند روشن‌کننده باشند.
آموزش مشتریان
در حفظ و توسعه مشتریان کارکرد ال ام اس چیست؟ آموزش مشتریان، یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در بسیاری از کسب‌وکارهاست. این آموزش عمدتا حول محور استفاده از محصولات یا خدمات ارائه می‌شود. شرکت‌های تولیدکننده‌ی نرم‌افزار، مهم ترین مثالی هستند که می‌توان در این مورد ذکر کرد. آنها باید بتوانند به‌صورت آنلاین و دائم، مشتریان خود را درخصوص آپدیت‌ها و ویژگی‌های محصولاتشان آموزش دهند. ازآنجاکه این مشتریان می‌توانند در موقعیت‌های جغرافیایی بسیار دور از یکدیگر قرار داشته باشند، یک برنامه‌ی LMS به‌راحتی می‌تواند نیازهای شرکت در این زمینه را برآورده کند.
آموزش شرکا
یک برنامه‌ی مدیریت آموزش مجازی می‌تواند به‌راحتی برای آموزش شرکا، شعب و کانال‌های هر سازمان مفید واقع شود. به‌ویژه شرکت‌هایی که دارای شعب متعدد بوده یا پروژه‌های متعددی با دیگر شرکت‌ها دارند می‌توانند از تکنولوژی LMS برای اهداف آموزش مجازی خود استفاده کنند.
آموزش کارکنان
اگر بپرسید که یکی از مهم‌ترین کاربردهای ال ام اس چیست؟ باید به آموزش کارکنان اشاره کنیم. این آموزش می‌تواند درون سازمان و با تلفیقی از روش‌های سنتی و الکترونیک و یا کاملا مجازی باشد. استفاده از یک ال ام اس قدرتمند در کنار تقویت مهارت های ارائه درس توسط مدرس، سبب رشد هرچه بیشتر کارکنان و ارتقاء کیفیت عملکرد آنها می‌شود.
آموزش رسمی
دیگر کاربرد مهم یک برنامه‌ی ال ام اس استفاده از آن در برنامه‌های آموزش رسمی است. امروزه سازمان‌های آموزشی دولتی و خصوصی در سراسر دنیا از این ابزارها به منظور بهبود هرچه بیشتر برنامه‌های آموزشی خود استفاده می‌کنند. دانشگاه ها و مدارس از اصلی‌ترین کاربران برنامه‌های LMS محسوب می‌شوند.
مدل های پرداخت در LMS ها
منظور از مدل پرداخت در ال ام اس چیست؟ هر LMS مانند هر نرم افزار یا پلتفرم دیگر برای نصب و استفاده شرایط مالی خاصی را تعیین می‌کند. جدای از انواع رایگان، اصلی‌ترین مدل‌های پرداخت در‌حال‌حاضر به شرح زیر هستند:
- مدل پرداخت به‌ازای هر کاربر. در این مدل به تعداد کاربرانی که از برنامه استفاده می‌کنند، هزینه تعیین می‌شود. LMS های مبتنی بر ابر، اکثرا این مدل را ارائه می‌دهند.
- مدل پرداخت به‌ازای هر کاربر فعال. منظور از کاربر فعال در این مدل، کاربری است حساب کاربری ساخته و از آن استفاده می‌کند. بدون توجه به مقداری که او از LMS استفاده می‌کند، این مدل او را یک کاربر فعال به‌حساب می‌آورد.
- نامحدود. در این مدل بدون توجه به کاربران فعال یا غیرفعال، هزینه‌ای به‌صورت ماهانه یا سالانه پرداخت شده و به هر اندازه می‌توان از برنامه استفاده کرد.
ال ام اس چیست؟ این سوالی بود که در این مقاله تلاش کردیم به آن پاسخ دهیم. به‌طور‌خلاصه، ال ام اس یا سیستم مدیریت آموزش مجازی، یک پلتفرم مبتنی بر نرم‌افزار یا SaaS است که شامل بخش‌هایی مانند اتوماسیون، مدیریت، تولید و توزیع محتوا، ارزشیابی و گزارش‌گیری از دوره‌های آموزشی می‌شود. این نرم‌افزار خود به انواع مختلفی مانند مبتنی بر ابر، اپلیکیشن موبایل، نرم‌افزار دسکتاپ یا خودمیزبان تقسیم می‌شود.
سازمان‌ها و کسب‌وکارهای مختلف از انواع سامانه‌های LMS به‌ویژه برای آموزش مجازی مخاطبان خود استفاده کرده و از مزایای آن مانند کاهش هزینه‌ها و زمان آموزش، افزایش دقت ارزشیابی و قابلیت همگام‌سازی با دیگر نرم‌افزارهای آموزشی و مدیریتی‌شان استفاده می‌کنند.
