یکی از مهم‌ترین عرصه‌های تکنولوژی در سال‌های اخیر، صنعت واقعیت گسترده یا Extended Reality (XR) بوده است. این صنعت خود شامل دو زیرمجموعه‌ی اصلی به نام‌های واقعیت افزوده یا Augmented Reality و واقعیت مجازی یا Virtual Reality است. این دو تکنولوژی به‌طورخلاصه در تلاش هستند که دنیای مجازی را از طریق دستگاه‌ها و نرم‌افزارهای خود وارد زندگی روزمره و واقعی کنند. اما تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده چیست؟
در این مقاله به این سوال با مرور ماهیت، کاربردها، مزایا و معایب هریک از تکنولوژی‌های یادشده پاسخ خواهیم داد. در هر صنعت و عرصه‌ای که فعال باشید، قطعا در آینده با تکنولوژی‌های مربوط به XR سروکار خواهید داشت. بنابراین با ما همراه شده و با دو بازیگر اصلی آن آشنا شوید.
قدم اول در درک تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده ، تعریف آن‌هاست. واقعیت افزوده یا AR به تکنولوژی‌ای گفته می‌شود که عناصری از دنیای دیجیتال را با دنیای واقعی ترکیب می‌کند. دوربین‌های لپ‌تاپ، تبلت و تلفن‌های همراه و عینک‌های هوشمند از اصلی‌ترین و شناخته‌شده‌ترین ابزارهای مورد استفاده در واقعیت افزوده هستند. آنها برای این منظور با استفاده از الگوهای محاسبه‌کننده‌ی موقعیت و جهت، المان‌ها و اطلاعات مجازی را روی اشیاء دنیای واقعی سوار کرده یا با آنها ترکیب می‌کنند.
ارزش افزوده‌ی AR این است که در آن به نمایش صرف عناصر دیجیتال در دنیای واقعی اکتفا نمی‌شود؛ بلکه امکان یکپارچه‌سازی و ارتباط حسی بیشتر را نیز فراهم می‌کند. نرم‌افزارهای جهت‌یاب، برنامه‌های محاسباتی، آموزش، حسابرسی‌های مالی و بهداشت و درمان از مهم‌ترین کاربردهای Augmented Reality هستند.
فرق واقعیت مجازی با واقعیت افزوده در اهداف آنها نیز مشهود است. بر این اساس، واقعیت افزوده، هدفش، گسترش تجربه و درک حضور در دنیای واقعی با ارائه‌ی اطلاعات دیجیتالی درباره‌ی آن به کاربر است. این اطلاعات در قالب‌هایی مانند تصویر، متن، صدا، ویدئو و غیره و بر روی صفحه‌ی گوشی، عینک‌های واقعیت افزوده و غیره نمایش داده می‌شوند.
نمونه‌هایی از کاربردهای ملموس واقعیت افزوده عبارتند از:
- فیلترهای اسنپ چت
- برنامه‌های دکوراسیون داخلی مانند 3D Max
- نرم‌افزارهای عکاسی و ویرایش عکس
- نرم‌افزارهای کاربردی پزشکی و مراقبت‌های بهداشتی
- نمای خیابانی (Street View) گوگل
- عینک گوگل
- موقعیت‌یابی اشیاء و شخصیت‌های مجازی در دنیای واقعی در بازی‌هایی مانند پوکمون گو (Pokemon Go)
- تولید محتوای دیجیتال و افکت‌های ویژه مانند محو شدن روی ویدئوها
- ترجمه در ابزارهای هوشمند
مزایای واقعیت افزوده چیست؟
درک تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده با مرور مزایای هریک آسان‌تر خواهد بود. از مهم‌ترین مزایای Augmented Reality موارد زیر هستند:
- ارائه‌ی تجربه پیشرفته، جزئی و عمیق از دنیای واقعی
- کاربری آسان و دسترسی همگانی
- کمک به تولیدکننده‌ها در طراحی محصول و پیش‌بینی ویژگی‌های ظاهری آن
- جذاب‌تر کردن آموزش و نیز امکان به اشتراک‌گذاری تجارب AR از راه دور
- تسهیل آموزش‌های درمانی و جراحی
محدودیت های واقعیت افزوده
مانند هر تکنولوژی نوظهور دیگری، نرم‌افزارهای واقعیت افزوده نیز هنوز در مسیر تکامل خود بوده و محدودیت‌هایی دارند. مهم‌ترین چالش‌های این تکنولوژی درحال‌حاضر عبارتند از:
- هزینه‌های اجرایی نسبتا بالا برای توسعه‌دهنده‌ها
- محدودیت‌های اجرایی در بسیاری از دستگاه‌های دیجیتال
- حریم خصوصی پایین
- دشواری کار همزمان با تجهیزاتی مانند عینک و غیره
- اعتیادآوری کار مدام با دستگاه‌های هوشمند و نیاز به به‌روزرسانی دائم برنامه‌ها
واقعیت مجازی چیست؟
گام بعدی برای درک فرق واقعیت مجازی با واقعیت افزوده ، تعریف واقعیت مجازی است. Virtual Reality یا VR دنیای مجازی را با دنیای واقعی نه‌تنها ترکیب؛ بلکه جایگزین می‌کند. درواقع نرم‌افزارها و سخت‌افزارهای این تکنولوژی، غوطه‌وری کامل در دنیای مجازی را ارائه می‌کنند. کاربران با استفاده از VR در یک محیط شبیه‌سازی‌شده از دنیای واقعی با ویژگی‌های افزوده وارد می‌شوند و می‌توانند بسیاری از امور و فعالیت‌های روزمره خود را به شکل مجازی هم انجام دهند.
وی آر، انقلابی در صنایع بازی و سرگرمی، آموزش، پزشکی و نیز سازمان‌های کاری با مدل دورکاری ایجاد کرده است. ظهور و شکوفایی این تکنولوژی را امروزه بیش از هر جای دیگری می‌توانیم در متاورس ببینیم. دنیایی که در آن کاربران می‌توانند به فعالیت‌های مختلفی مانند خریدوفروش، آموزش، ساخت‌وساز، نوازندگی و غیره پرداخته و حتی از این طریق، کسب درآمد کنند. بازی‌های متاورسی نیز بازی‌های ویدئویی قدیمی را با تجربه‌ی واقعی‌تر و غوطه‌وری بسیار زیاد حسی کاربران ترکیب کرده‌اند. به این بازی‌ها، بازی‌های واقعیت مجازی نیز گفته می‌شود.
یکی از موارد تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده ، سخت‌افزارهای دسترسی به آنها است. تا همین چند سال پیش برای استفاده از VR به کنسول‌های خاص این تکنولوژی علاوه بر عینک، هدست و موبایل نیاز داشتیم. اما امروزه دسترسی مستقیم‌تر به آن مانند AR با هدست‌های بی‌سیم و دستگاه‌های موبایل و لپ‌تاپ نیز میسر شده است. تجهیزات VR برای برقراری رابطه‌ی حسی بهتر با دنیای مجازی توسعه می‌یابند. برای این منظور آنها حرکات بدن کاربر را تقسیر می‌کنند.
مزایای واقعیت مجازی چیست؟
همانطورکه گفتیم، مهم‌ترین تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده میزان غوطه‌آوری کاربر در دنیای مجازی در هریک از آن‌هاست. این تفاوت اساسی، سبب شکل‌گیری مزایای خاصی برای واقعیت مجازی شده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- امکان ایجاد محیط تعاملی همه‌جانبه‌تر
- امکان توسعه‌ی بیشتر تکنولوژی‌هایی مانند وب ۳
- کاهش احتمال نقض حریم خصوصی
- امکان به‌کارگیری شیوه‌های تدریس نوین با استفاده از واقعیت مجازی در آموزش
- امکان سفر مجازی به مکان‌ها یا زمان‌هایی که دسترسی به آنها هرگز برای انسان میسر نیست.
- تجربه‌ی کاربری درگیرانه‌تر در برندینگ، تبلیغات و بازاریابی
معایب واقعیت مجازی چیست؟
از مهم‌ترین محدودیت‌های VR در زمان نگارش این مقاله نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هزینه‌های اجرایی نسبتا بالا
- محدودیت به محیط‌های از پیش ضبط‌شده
- پیچیدگی تکنولوژیکی یادگیری و راه‌اندازی
- تاثیرات منفی احتمالی بر ذهن و بدن انسان، درصورت استفاده مداوم و کنترل‌نشده
تفاوت واقعیت افزوده و واقعیت مجازی چیست؟
حتما تاکنون نیز متوجه شده‌اید که اصلی‌ترین موارد فرق واقعیت مجازی با واقعیت افزوده چیست؟ تکنولوژی‌های اصلی و مرکزی واقعیت مجازی و افزوده یکی هستند. به‌عنوان مثال هر دو از هوش مصنوعی و یادگیری مبتنی بر مغز برای بهبود عملکرد خود استفاده می‌کنند. هدف هر دو نیز ارائه‌ی تجربه‌ای سه‌بعدی و شبیه‌سازی‌شده توسط کامپیوتر به کاربر است؛ اما هریک به طریقی متفاوت این هدف را محقق می‌کنند. در این بخش این دو تکنولوژی را در معیارهای مختلف با یکدیگر مقایسه می‌کنیم.
تفاوت تجهیزات VR و AR
دسترسی به واقعیت افزوده و استفاده از آن تنها به دستگاه‌های تلفن همراه هوشمند، تبلت یا لپ‌تاپ، نرم‌افزارها، تجهیزاتی مانند عینک و غیره نیازمند است. این تجهیزات می‌توانند یک تجربه‌ی کاربری کامل از AR ارائه دهند. اما در بسیاری از مواقع برای داشتن یک تجربه‌ی همه‌جانبه و کامل از واقعیت مجازی، به دستگاه‌های کنسول مخصوص یا حداقل هدست‌های VR نیز علاوه بر تجهیزات AR نیاز دارد. واقعیتی که قطعا هزینه‌های کاربری را افزایش می‌دهد.
در هر دو تکنولوژی واقعیت مجازی و افزوده، هرچه تجهیزات بیشتری داشته باشید، تجربه‌ی کامل‌تری هم خواهید داشت. دستکش‌ها، سنسورهای حسی متصل به بدن، میکروفون و غیره ازجمله این تجهیزات هستند. همچنین در نظر داشته باشید که کاربر AR به اینترنتی با پهنای باند بیشتر نسبت به کاربر VR نیاز دارد.
تفاوت محیط AR و VR
کاربران واقعیت مجازی در یک دنیای کاملا خیالی و از پیش تعریف‌شده زندگی می‌کنند. آنها تماس چندانی با واقعیت نداشته و تنها می‌توانند تجربه‌ای شبیه‌سازی‌شده از آن داشته باشند. بااین‌حال کاربران AR می‌توانند تجربه‌ای همزمان از واقعیت و دنیای مجازی به دست بیاورند. به‌عنوان مثال در بازی Pokemon Go که قبلا از آن به‌عنوان یکی از کاربردهای واقعیت افزوده نام بردیم، گیمر، موجوداتی را پیش روی خود به‌صورت مجازی می‌بیند که در دنیای واقعی نیز معادل آنها در مقابلش حضور دارند.
به‌طورخلاصه، غوطه‌وری واقعیت افزوده کمتر است اما بیشتر از VR احساسی واقعی به‌دست می‌دهد. به‌طور تخمینی، محیط‌های AR و VR به‌ترتیب ۲۵ و ۷۵ درصد مجازی هستند. ۲۵ درصد باقی‌مانده در VR نیز خود کاربر و تجارب حسی بدن او را شامل می‌شوند.
تفاوت کاربردهای AR و VR
موارد فرق واقعیت مجازی با واقعیت افزوده در کاربردهای‌شان قابل‌توجه است. واقعیت مجازی، هنوز محیط کاربر را از تعاملش با دنیای مجازی حذف نمی‌کند به همین دلیل، بیشتر از آن به‌عنوان یک ابزار کمکی در بسیاری از صنایع استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال در صنعت آموزش از AR در کلاسهای حضوری بیشتر از کلاسهای مجازی استفاده می‌شود. اما VR، امکان مجازی‌سازی صددرصدی آموزش از راه دور با تجارب خارق‌العاده‌ای که کسب آنها در دنیای واقعی یا AR میسر نیست را فراهم می‌کند.
به‌طورخلاصه، VR موانع مکانی و زمانی کمتری نسبت به AR دارد اما توانایی‌های محاسباتی AR بیشتری است. به همین دلیل نیز اولین و گسترده‌ترین کاربرد VR، در بازی‌های ویدئویی است.
چهره جهان آینده با AR و VR
دو تکنولوژی AR و VR دست‌دردست هم داده و یکی از بزرگترین صنایع دنیا را در زمان نگارش این محتوا یعنی پایان آوریل ۲۰۲۳ ساخته‌اند. پیش‌بینی می‌شود درآمد کل صنعت XR از ۱۳٫۸ میلیارد دلار در پایان سال ۲۰۲۲ به ۵۰٫۹ میلیارد دلار در پایان سال ۲۰۲۶ برسد.
فارغ از موارد تفاوت واقعیت مجازی و واقعیت افزوده ، هر دو تکنولوژی، جایگاه خاص خود را در آینده‌ی کره زمین و انسان مدرن خواهند داشت. هم‌اکنون نیز این دو صنعت، در طیف وسیعی از زمینه‌ها از گوشی‌های هوشمند، تا متاورس، پزشکی، آموزش، خودروسازی و حتی ورزش و هنر استفاده می‌شوند. توسعه‌ی روش‌های تشخیص بیماری‌ها، بهبود کیفیت جراحی، توسعه‌ی صنعت خرده‌فروشی حضوری و اینترنتی، تولید خودروهای اتوماتیک و آموزش کاملا مجازی تنها بخشی از تاثیرات صنعت XR بر زندگی انسان در آینده هستند.
