بیان، راه و روشی برای ابراز آن‌چه در چهارچوب ذهن می‌گذرانیم و فن بیان به معنای هنر و مهارت به‌کارگیری این ابزار به بهترین و موثرترین شکل ممکن است. کلام از سال‌های اولیه تولد راه و روشی برای ابراز خود و نیازهای ماست. این راه و روش با گذر زمان و رشد ما کم کم بهبود پیدا کرده و به بخشی پررنگ از هویت و شخصیت ما تبدیل می‌شود. بله، بیان و کلام شفاهی که از دهان ما خارج می‌شود، همان دروازه خروجی ذهن و روح ماست که دیگران با آن مواجه می‌شوند. تمرینات فن بیان مجموعه‌ای از تمرین‌ها و تلاش‌ها برای بهتر و قدرتمندتر شدن نفوذ کلام ما در ارتباطات و رسیدن به اهداف مختلف در فرآیند مسیر زندگیست. تمرین های فن بیان، شبکه ارتباطی نامرئی اما قابل لمس بین فرد با جهان بیرون می‌سازد و ساخت این شبکه در دنیای امروز مسیری هموارتر و روشن‌تر پیش روی ما می‌گذارد.
در این مقاله از مجله الوکام به سراغ تکنیک‌ها و تمرینات فن بیان می‌رویم تا از قابلیت‌های بی‌نظیر این ابزاری که همگی در دست داریم به بهترین شکل ممکن استفاده کنیم.
در ابتدا به چیستی مفهوم «فن بیان» می‌پردازیم تا با درک درست و دقیق معنا و کاربرد آن به سراغ تمرینات و تقویت این مهارت نرم برویم. فن بیان یکی از مهم‌ترین و بنیادی‌ترین مهارت‌های نرم محسوب می‌شود؛ اما معنا و مفهوم مهارت های نرم چیست؟ مهارت‌های نرم مجموعه توانایی‌هایی هستند که ویژگی‌ها و شخصیت افراد را شکل می‌دهند و تمرین در انواع آنها مانند تمرین برای فن بیان به بهبود و ارتقاء ابعاد شخصیت و جایگاه ما در اجتماع منجر می‌شود.
مهارت فن بیان از مجموعه مهارت‌های نرم، به معنای توانایی بیان رسا و موثر افکار، احساسات، دانش و اطلاعات به دیگران است؛ به عبارت ساده و ابتدایی تمرینات فن بیان منجر به این می‌شود که بتوانید طوری صحبت کنید که مخاطب شما به خوبی منظور شما را بفهمد و تحت تاثیر آن قرار بگیرد.
چرا باید به فکر تمرینات تقویت فن بیان باشیم؟
همان‌طور که تا به این‌جا خوانده‌اید این فن از ابتدایی و بنیادی‌ترین روش‌ها برای ایجاد ارتباط موثر است و اگر ابتدایی‌ترین ابزار ارتباطی ما با مشکل مواجه شود، تاثیر آن بر تمامی مهارت‌های دیگر نمایان خواهد شد. از دلایل تمرین فن بیان و سخنرانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارتباط موثر
- افزایش اعتمادبه‌نفس
- رسیدن به موفقیت حرفه‌ای و شغلی
- مدیریت درست امور
- حل و رفع تعارض‌ها
- توسعه فردی
- بهبود تلفظ
- کنترل لحن صدا
لیست تمرینات فن بیان
حالا که از مفهوم و اهمیت مهارت های ارتباطی و فن بیان آگاه شدیم، با ذهنی باز با تمرینات فن بیان آشنا می‌شویم تا در هر سطحی از این مهارت، گام‌هایی رو به جلو برداریم. تمرین به معنای تکرار مکرر یک عمل یا فعالیت برای بهبود مهارت، افزایش قدرت، یا به خاطر سپردن اطلاعات است. تمرین باعث می‌شود که مغز و بدن به تدریج عادت کنند و عمل مدنظر را به صورت خودکار انجام دهند. همان‌طور که می‌دانید رمز موفقیت در هر کاری تمرین و تکرار در آن است؛ پس اگر در مهارت ارتباط موثر احساس ضعف می‌کنید، کافیست هر چه زودتر تمرین کردن را آغاز کنید!
تمرینات فن بیان به مجموعه فعالیت‌هایی گفته می‌شود که برای بهبود نحوه صحبت کردن، بیان ایده‌ها و برقراری ارتباط موثرتر انجام می‌شوند. در ادامه به لیستی از تمرینات تقویت فن بیان می‌پردازیم.
- تقویت تلفظ
- تمرین تمرکز
- تمرین مشددخوانی
- داستان‌سرایی
- صحبت با آینه
- تغییر سرعت حرف زدن
- روخوانی با دهان بسته
- هماهنگی بدن با بیان
- استفاده از اصطلاح و ضرب‌المثل
- افزایش دایره لغات
تقویت تلفظ
تقویت تلفظ در صدر مهم‌ترین و بهترین تمرین فن بیان است. برای این مورد از تمرینات فن بیان، می‌توانیم از کلماتی که در تلفظ آنها مشکل داریم، لیستی تهیه کرده و تلفظ آنها را تمرین کنیم. برای این کار می‌توان از متون ساده شروع کرد و به تدریج به متون پیچیده‌تر روی آورد؛ همچنین، تقلید از صدای گویندگان حرفه‌ای و ضبط صدای خود و مقایسه آن با صدای گویندگان، می‌تواند به شناسایی نقاط ضعف و تقویت بیان کمک کند.
تمرین تمرکز
خیلی از افراد به دلیل عدم تمرکز در صحبت کردن و بیان با مشکل برقراری ارتباط درست مواجه هستند و نیاز به یک تمرین فن بیان برای حفظ تمرکز دارند. یک مداد ساده بردارید و آن را به صورت افقی بین دندان‌هایتان قرار دهید، با مداد قرار گرفته بین دندان‌ها شروع به خواندن یک متن یا شعر کنید و سعی کنید کلمات را به وضوح و با سرعت مناسب ادا کنید. این تمرین را به مدت چند دقیقه تکرار کنید. برای حفظ مداد بین دندان‌ها و در عین حال صحبت کردن، نیاز به تمرکز بالایی دارید و ماهیچه‌های صورت به شکل منظمی باز و بسته می‌شود؛ در نهایت این تمرین به شما کمک می‌کند تا تمرکز خود را افزایش دهید.
تمرین مشددخوانی
مشددخوانی یکی از تمرینات عملی فن بیان است که به تقویت بیان و وضوح کلام کمک چشمگیری می‌کند. در این تمرین با تاکید بر حروف مشدد (تشدیددار) در کلمات، عضلات دهان و زبان تقویت و تلفظ کلمات با دقت بیشتری انجام می‌شود. برای انجام این تمرین از انواع تمرینات فن بیان، می‌توانید متونی را انتخاب کرده و حروف مشدد را با صدای بلند و با تاکید تلفظ کنید یا یکسری جملات دلخواه نوشته و بر روی تک تک حروف آن تشدید بگذارید. این تمرین به کمی صبوری نیازمند است، خواندن یک جمله در مشددخوانی بسیار متفاوت‌تر از خوانش معمولی است.
داستان‌سرایی
داستان‌سرایی از بهترین تمرینات فن بیان و ارتباط موثر با دیگران است. زمانی که شما داستانی را روایت می‌کنید، در واقع در حال تمرین مهارت‌های مختلفی هستید که برای یک فن بیان قوی بی‌نظیر هستند. هر داستان و ماجرا، مجموعه متنوعی از احساسات و لحن‌ها را می‌طلبد؛ زمانی که شما داستانی را روایت می‌کنید، به طور طبیعی از لحن‌های مختلفی استفاده می‌کنید تا بتوانید احساسات و هیجانات مختلف را به مخاطب منتقل کنید. این تنوع در لحن، به شما کمک می‌کند تا در موقعیت‌های مختلف، با لحن مناسب صحبت کنید.
برای انجام این تمرین فن بیان می‌توانید به سراغ خواندن داستان‌های کوتاه و جذاب بروید و بعد از درک و تسلط بر آنها، داستان‌ها را برای دیگران به شکلی شخصی‌سازی شده بیان کنید.
صحبت در مقابل آینه
این مورد از تمرینات فن بیان به شما کمک می‌کند تا راحت‌تر به نقاط ضعف و قوت خود پی ببرید و اعتمادبه‌نفس‌تان را در صحبت کردن افزایش دهید. شما با مخاطب قرار دادن خود در آینه می‌توانید در راستای بهبود نواقص یا تقویت نکات مثبت بیان خود تلاش کنید. با تمرین فن بیان صحبت در آینه، مهارت‌های ارتباطی شما مانند بیان واضح، گوش دادن فعال و ارائه موثر بهبود می‌یابد و می‌توانید به یک سخنران ماهر و با اعتمادبه‌نفس حتی در کلاس آنلاین تبدیل شوید.
تغییر سرعت حرف زدن
سرعت ادای کلمات در صحبت کردن از جمله دیگر موضوعاتی است که می‌تواند شنوندگان را جذب کند یا حوصله آنها را سر ببرد؛ پس تمرین دیگر برای بهبود فن بیان، کار کردن و تنظیم سرعت مناسب بیان است. اگر به دایره افرادی که با آنها ارتباط دارید دقت کنید، عده‌ای بسیار کند و عده‌ای خیلی تند و سریع صحبت می‌کنند که هر دو مورد به نوعی در ارتباط موثر اختلال ایجاد می‌کنند. برای این که این مورد از تمرینات فن بیان را به طور کامل درک کنید، متنی را انتخاب کرده و با سه مدل آرام، سریع و در نهایت سرعتی میانه روخوانی، ضبط و گوش کنید تا تفاوت‌ها را به خوبی درک کنید.
روخوانی با دهان بسته
روخوانی با دهان بسته یکی از تمرین‌های بسیار مفید برای تقویت عضلات صورت و زبان، بهبود تلفظ و همچنین افزایش تمرکز بر روی صدا است. در این تمرین، شما متن را با صدای بلند می‌خوانید؛ اما دهان خود را باز نمی‌کنید! این کار باعث می‌شود که عضلات صورت و زبان شما بیشتر فعال شوند و به تدریج قدرت و انعطاف‌پذیری بیشتری پیدا کنند. این تمرین می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند تا آرام‌تر و با اعتمادبه‌نفس بیشتری صحبت کنید.
هماهنگی بدن با بیان
هماهنگی و مدیریت زبان بدن و بیان، یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر ارتباط موثر و قدرت بیان است. زمانی که کلمات ما با حرکات و حالات چهره ما همخوانی داشته باشند، پیام ما با قدرت بیشتری منتقل می‌شود و مخاطب بهتر می‌تواند با ما ارتباط برقرار کند؛ این هماهنگی مانند ترکیب خو‌ش‌شنوای یک شعر با آهنگ زمینه است که کوک بودن آن مخاطب را محسور می‌کند.
برای این تمرین فن بیان در خانه، هنگام صحبت کردن به حرکات دست‌ها، پاها، حالات چهره و حالت بدن خود توجه کنید؛ این آگاهی به شما کمک می‌کند تا بتوانید آنها را کنترل کنید. همچنین افراد موفق و سخنرانان ماهر را مشاهده کنید و از زبان بدن آنها الهام بگیرید و آنها را در زبان بدن خود به کار بگیرید.
استفاده از اصطلاح و ضرب‌المثل
خیلی از ما در گفت‌وگوهای روزمره از اصطلاحات و ضرب‌المثل‌ها استفاده می‌کنیم؛ این عبارات نه تنها به گفتار و کلام ما رنگ و بوی زیبا و آشنایی می‌بخشند، بلکه می‌توانند مفاهیم پیچیده را به سادگی بیان کنند. استفاده درست از اصطلاحات و ضرب‌المثل‌ها، علاوه بر جذاب‌تر کردن صحبت‌هایمان، به تقویت فن بیان و افزایش قدرت بیان ما نیز کمک شایانی می‌کند. برای این مورد از لیست تمرینات فن بیان می‌توانید تعدادی از ضرب‌المثل‌های ساده و پرکاربرد را لیست کنید و یاد بگیرید و برای نفوذ بیشتر کلام خود آنها را به کار ببرید.
افزایش دایره لغات
گسترش دایره واژگان به معنای افزایش تعداد کلماتی است که ما می‌شناسیم و می‌توانیم در گفتار و نوشتار خود از آنها استفاده کنیم. هرچه دایره لغات ما وسیع‌تر باشد، توانایی ما در بیان دقیق‌تر و متنوع‌تر افکار و احساساتمان بیشتر می‌شود. در نظر بگیرید هنگام صحبت کردن کلمه‌ای را فراموش می‌کنید، در این موقعیت اگر دایره واژگان خوبی داشته باشید، به راحتی می‌توانید از کلمات جایگزین استفاده کنید و صحبت خود را بدون نقص پیش ببرید.
مطالعه کتاب‌ها، مقالات، روزنامه‌ها و مجلات به ما کمک می‌کند تا با کلمات جدید آشنا شویم. برای تمرینات عملی فن بیان، کلمات جدید را به یاد بسپارید و یادداشت کنید و آنها را در جملات و سخنان خود استفاده کنید.
بعد از تقویت و انجام تمرینات فن بیان چه چیزی در انتظار ماست؟
پس از آن که وقت و انرژی خود را صرف تمرینات تقویت فن بیان کردید، می‌توانید منتظر تغییرات چشمگیری در زندگی خود باشید. این تمرینات پتانسیل‌های درونی شما را آزاد می‌کنند و باعث رشد شما در ابعاد شخصی، تحصیلی، کاری و … می‌شوند که حتی این موضوع را می‌توانید با بازخورد اطرافیانتان لمس کنید و با انرژی بیشتر تمرینات فن بیان متنوعی انجام داده و آنها را به دیگران نیز پیشنهاد کنید.
سخن پایانی
در این مطلب آموزشی از مهارت‌های نرم، به سراغ معرفی لیستی از تمرین سخنرانی و فن بیان رفتیم که به تقویت مهارت‌های کلامی و فن بیان منجر می‌شود. با وجود گسترش روابط انسانی در عصر ارتباطات، خیلی از افراد همچنان برای برقراری ارتباط موثر و ابراز خود با مشکل مواجه هستند و این موضوع بر زندگی آنها سایه انداخته و اثراتی مخرب بر روان و اعتمادبه‌نفس آنها گذاشته است. آگاهی و به کارگیری تمرینات فن بیان و ممارست در انجام آنها با وجود سادگی، طعم لذت‌بخش قدرت کلام را به انسان‌ها می‌چشاند.
