استفاده از راهکارها و روش‌های آموزشی نوین و خلاقانه، مثل روش تدریس 5e، باعث پرورش و ایجاد خلاقیت‌های بالقوه در دانش‌آموزان می‌شود. در واقع یک روند آموزش درست توسط معلم و مربی خوب، تاثیر زیادی در موفقیت افراد و سوق دادن آن‌ها به سمت پیشرفت خواهد داشت. ایجاد انگیزه برای فراگیری روش‌های جدید که فرد بتواند در موقعیت‌های مختلف از آن استفاده و دانش خود را گسترش دهد، با درایت یک معلم و مربی حرفه‌ای و پشتکار فرد میسر خواهد شد. به طوری که می‌توان به جای اجبار برای فراگیری دانش، موقعیتی را برای دانش‌آموز ایجاد کرد که خودش به دنبال یادگیری باشد. روش تدریس 5e نیز با هدف ایجاد چنین زمینه‌ای برای دانش‌آموزان اجرا می‌شود تا بتوانند با کنجکاوی و اکتشاف، دانش خود را به کار گیرند. در این مقاله از الوکام، پلتفرم برگزاری کلاس آنلاین، می‌خواهیم شما را با این روش تدریس به طور کامل آشنا کنیم.
روش تدریس 5e یک مدل و سبک آموزشی پویا و نوین با تکیه بر رویکرد ساختارگرایانه است که شامل پنج بخش می‌شود. با انجام آموزش‌ها و پیروی از این مراحل پنج‌گانه باعث جذاب‌تر کردن فرایند یادگیری در مسائل درسی و غیردرسی دانش‌آموزان خواهید شد. علاوه بر این با استفاده از روش تدریس 5e به عنوان یک الگوی تدریس نوین، باعث تسهیل در فرایند یادگیری و افزایش علاقمندی دانش‌آموزان به استفاده از دانسته‌ها و مطالب قدیمی برای یادگیری مطالب جدید خواهید بود.
این سبک آموزش خلاقانه شامل پنج مرحله است که هر مرحله از آن با حرف انگلیسی e نام‌گذاری شده و همین امر باعث شده که این روش تدریس به روش 5e شناخته شود.
مراحل روش ۵e در تدریس چیست؟
همان‌طور که متوجه شده‌اید تدریس با روش 5e دارای 5 مرحله است که باید به ترتیب انجام شوند. این مراحل شامل درگیر کردن دانش‌آموز، کاوش، توصیف، شرح و بسط و ارزشیابی می‌شوند که در ادامه هر کدام از این مرحله‌ها را توضیح خواهیم داد.
Engaging یا درگیر کردن
گام نخست در این روش تدریس، درگیر کردن ذهن دانش‌آموز با استفاده از ابزارهای مختلف است. تحت این شرایط به کمک داستان‌ها، سوالات، تصاویر، واقعیت‌های علمی و… که متناسب با سطح و سواد دانش‌آموز باشد، می‌توان استارت روش تدریس 5e را زد.
معلم و مربی خبره و باتجربه در این شرایط با طرح سوالات مختلف باعث ایجاد انگیزه در دانش‌آموزان خواهد شد. علاوه بر این معلم باید با ایجاد ارتباط بین این موضوع و کارها و اطلاعات قبلی دانش‌آموزان، مشخص کردن نتایج یادگیری، درخواست بیان کردن موضوعاتی که ذهن افراد را درگیر کرده و… باعث ترغیب بیشتر دانش‌آموزان به انجام این مرحله شود.
استراتژی تدریس معلم در مرحله Engaging
- ایجاد سوالات و مسائل
- انتخاب پاسخ‌هایی که هم‌سطح دانشِ دانش‌آموز باشد.
- کمک به دانش‌آموز برای ارتباط با کارهای قبل
- مشخص کردن نتایج یادگیری و ارجاع آن در درس
- ترغیب دانش‌آموز به بیان کردن مباحث آموزشی که فکر او را درگیر کرده است.
Exploration یا کاوش
در گام بعد از این روش نوین آموزشی دانش‌آموزان باید با مشاهده موارد مختلف اقدام به درج و یادداشت مشاهدات خود کنند. در واقع معلم با استفاده از روش تدریس کاوشگری شرایطی را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند که با دقت به اطراف خود و مشاهده اشیا پیرامون، مواد، حیوانات و… اقدام به ثبت مشاهدات و ارائه آن نمایند.
ارائه مشکلات و سوالات به طور واضح، بررسی تجارب مشترک، تشویق به تعامل و همکاری دانش‌آموزان، فراهم نمودن زمان و شرایط مناسب برای تعامل و حل مسئله و … از جمله موارد مهمی است که توسط مدرسان در این مرحله باید مورد توجه قرار بگیرد.
استراتژی تدریس معلم در مرحله Exploration
- طرح سوال و یا روشن کردن مشکلات برای دانش‌آموزان
- تشویق به ارائه تجربیات مشترک
- مشاهده دانش‌آموزان حین تعامل و گوش دادن به صحبت‌های آن‌ها
- ایفا کردن نقش یک مشاور برای دانش‌آموزان در صورت لزوم
- تشویق دانش‌آموزان به تعامل و همکاری
- به منظور کمک، هدایت و درک بهتر تجربیات در صورت لزوم اقدام به پرسیدن سوالات کاوشگری کنید.
- زمان لازم را برای رفع مشکلات دانش‌آموزان در نظر بگیرید.
Explanation یا توصیف
مرحله سوم در روش تدریس 5e توصیف است. این مرحله در آموزش با هدف پرورش و تقویت تفکر انتقادی و توانایی تجزیه و تحلیل اطلاعات به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. روش تدریس 5 ای در مرحله توصیف به دو بخش تقسیم می‌شود. ارائه تجربیات و دستاوردهای دانش‌آموزان در مرحله قبل و اشتراک آن‌ها جزء مواردی است که معلم باید در اولین مرحله توصیف از دانش‌آموزان بخواهد.
در بخش دوم نیز منابع و اطلاعات مورد نیاز برای تشریح و تعریف مفاهیم علمی و فناوری باید توسط معلم برای دانش‌آموزان فراهم شود. هدف از اجرای این مرحله، تشویق دانش‌آموزان به هم‌فکری، ساخت مدل‌ها، بهبود یا تغییر توضیحات دانش‌آموزان در رابطه با مشاهدات خود است.
استراتژی تدریس معلم در مرحله Explanation
- تشویق دانش‌آموزان به توضیح مفاهیم و تعاریف آن‌ها با کلمات خود
- کندوکاو ذهنی دانش‌آموز با ارائه توضیح در مورد توجیه و شواهد
- ارائه تعاریف و توضیحات به دانش‌آموزان به طور کاملا رسمی و حتی مینی سخنرانی با استفاده از متن، اینترنت و منابع دیگر
نکته: برای ارائه ایده‌های دانش‌آموزان باید زمان گذاشته شود تا بتوانند ایده خود را با دیگران مقایسه و در صورت نیاز اقدام به اصلاح آن کنند.
Elaboration یا شرح و بسط
با استفاده از این روش تدریس 5e تا این بخش، باعث بالا بردن ذوق و شوق و انگیزه دانش‌آموزان برای پیش بردن کارها هستیم. با توجه به این که در مراحل قبل دانش‌آموزان به کتاب‌ها، مقالات، نرم‌افزارها، دایره‌المعارف و به طور کلی منابع آموزشی متنوع مراجعه کرده‌اند، اطلاعات جذاب و قابل‌توجهی را جمع‌آوری نموده‌اند.
وظیفه معلم در این مرحله از 5e teaching method ارائه مواردی است که دانش‌آموزان را به سمت جمع‌آوری اطلاعات هدایت کرده، به طوری که خود قادر به حل مشکلات خود باشند. علاوه بر این در این مرحله از روش تدریس 5e از دانش‌آموز خواسته می‌شود که آموخته‌های فعلی خود را با مباحثی که از گذشته فرا گرفته ترکیب و ادغام کند؛ به گونه‌ای که از ادغام این دو مرحله متفاوت آموزش بتواند در راستای گسترش و بسط مطالب جدید استفاده کند.
شاید این سوال برای شما پیش‌آمده باشد که هدف از این مرحله آموزش چیست؟ در پاسخ به این مسئله باید بگوییم، ترغیب دانش‌آموزان به تلاش و بررسی بیشتر به منظور شرح و بسط مطالب.
استراتژی تدریس معلم در مرحله Elaboration
- ترغیب دانش‌آموزان به استفاده از واژگان، تعاریف و توضیحاتی که قبلا در زمینه‌های جدید مطرح شده است.
- ترغیب دانش‌آموزان به استفاده از مفاهیم و مهارت‌ها در موقعیت‌های جدید
- ارائه شواهد، توضیحات و استدلال اضافی
- تقویت استفاده دانش‌آموزان از اصطلاحات و توضیحات علمی قبلی
- پرسیدن سؤالاتی از دانش‌آموزان که آن‌ها را به سمتی هدایت کند که با شواهد و داده‌ها به یک نتیجه‌گیری معقول برسند.
Evaluation یا ارزشیابی
آخرین مرحله در روش تدریس الگوی 5e ارزشیابی است. هر چند که ارزشیابی مستمر از همان مراحل ابتدایی این سبک آموزش آغاز می‌شود، اما با انجام مراحل گذشته دانش‌آموزان یک مسیر آموزشی اصولی را با استفاده از منابع آموزشی مختلف طی نموده‌اند که باید با یک جمع‌بندی آن را به اتمام برسانند.
وظیفه معلم در مرحله آخر، ارائه توضیحاتی است که دانش‌آموزان با کمک آن بتوانند به‌صورت گروهی یک گزارش کامل از مطالبی که با انجام این مراحل به آن دست پیدا کرده‌اند، ارائه کنند.
استراتژی تدریس معلم در مرحله Evaluation
- مطرح کردن سوالاتی باز مثل چرا فکر می‌کنی؟ چطور به این سوال پاسخ می‌دهید؟ و…
- مشاهده و ثبت یادداشت‌ها بعد از درک فردی دانش‌آموز از مفاهیم و عملکرد درست مهارت‌ها
- استفاده از انواع ارزیابی‌ها برای جمع‌آوری شواهد مبنی بر درک دانش‌آموز
- ایجاد فرصت‌هایی برای دانش‌آموزان تا قادر به ارزیابی پیشرفت خود باشند.
هدف از انجام مراحل روش تدریس 5e
استفاده از این روش آموزشی و انجام مراحل پنج‌گانه آن، با هدف جست‌وجوی فعال دانش‌آموزان و انجام فعالیت‌های مختلف برای کشف راه‌حل‌ها، مفاهیم، اصول و قوانین است. داشتن روحیه کاوشگر در دانش‌آموزان که قادر به ایجاد سوال، طراحی، اجرا، ابداع و به دست آوردن جواب باشند، جزء ویژگی‌های ساختارگرایی این روش است.
روش تدریس 5e به عنوان یک الگوی تدریس پویا و کارآمد در آموزش محسوب شده که در بسیاری از کشورهای دنیا با موفقیت در حال اجرا است. استفاده از سبکی که از طریق بارش فکری باعث افزایش توانایی حل مسئله و اندیشه‌آفرینی در دانش‌آموزان شود، از دیگر اهداف آموزشی این سبک است. با به‌کارگیری این روش در آموزش و انجام گام‌به‌گام مراحل آن، قوه تفکر دانش‌آموزان پرورش پیدا کرده و به افرادی خلاق در فراگیری دانش تبدیل خواهند شد.
جمع‌بندی
روش تدریس 5e یک متد آموزشی پویا است که با بهره‌گیری از رویکرد ساختارگرایانه و انجام مراحل پنج‌گانه، باعث تقویت حافظه دانش‌آموزان خواهد شد. با استفاده از این روش آموزشی دانش‌آموز می‌تواند به دور از روش‌های روتین و خسته‌کننده قدیمی به یادگیری موضوعات درسی و غیردرسی بپردازد.
البته باید خاطرنشان کرد که حضور اساتید و معلمان باتجربه، در موفقیت این روش در بین دانش‌آموزان، بسیار تاثیرگذار است؛ به طوری که با ترغیب و هدایت درست معلم، دانش‌آموز قادر خواهد بود در مسیر درست قدم گذاشته و در انتهای انجام این مراحل به یک جمع‌بندی درست و اصولی برسد. علاوه بر این روش، می‌توانید با روش تدریس حل مسئله نیز آشنا شوید و برای دانش‌آموزان خود معلم نمونه‌ای باشید.
