یکی از مهارت‌های اصلی برای هر معلم، آگاهی به انواع روش‌های تدریس و به کار بستن نوع مناسب آن‌ها متناسب با مخاطبان و محتوای آموزشی‌اش است. به دست آوردن این دانش، بیش از آنکه تجربی باشد به مطالعه نیاز دارد. خواندن چند کتاب روش تدریس جدید و به‌روز می‌تواند در این زمینه راهگشا باشد.
کتاب‌های روش تدریس یا به‌صورت عمومی و مناسب برای همه‌ی محتواهای آموزشی نوشته شده‌اند یا می‌توانند به‌صورت اختصاصی شما در تدریس هریک از علوم و رشته‌ها یاری کنند. در این کتاب‌ها با موضوعاتی مانند زمان‌بندی، روانشناسی، نحوه‌ی استفاده از امکانات و غیره آشنا خواهید شد.
در این مقاله، ۶ کتاب برای معلمان در حوزه‌ی روش تدریس را معرفی خواهیم کرد. این کتب عمدتا توسط محققین و نویسنده‌های خارجی نوشته‌شده و به زبان فارسی ترجمه شده‌اند. اما می‌توانید با معادل‌سازی محیط و مفاهیم تشریح‌شده توسط آن‌ها با محیط کلاس‌های ایران، نکات مفید مطرح‌شده را به کار ببندید. اگر به دنبال تدریسی پویاتر و ثمربخش‌تر هستید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
خواندن کتابی که مخصوص محیط‌های آموزشی ایرانی و با چالش‌های آموزشی و فرهنگی خاص کشور ما نوشته شده برای هر معلم ایرانی یک ضرورت است. یکی از مفیدترین و جدیدترین این کتاب‌ها کتاب «تدریس نوین در ایران» است. این کتاب برای معلمان و توسط فریبا هاشم‌زاده و مژگان ترابی خراجی نگارش و در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است.
موضوع اصلی این کتاب این است که چطور جهانی‌شدن آموزش، این عرصه را در کشور ما نیز تحت تاثیر قرار داده است. به‌خصوص مسئله‌ی ارتباطات و امکانات و چالش‌هایی که تکنولوژی‌های ارتباطی به وجود آورده‌اند و تاثیرشان بر آموزش در کشور ما موضوع این کتاب هستند. نویسندگان، این ایده را مطرح می‌کنند که چطور آموزش‌وپرورش رسمی، دیگر تنها منبع و مرجع آموزش نیست و دانش‌آموزان گاهی حتی از تبلیغات بیشتر می‌آموزند. دراین‌بین و باوجود منابع متعدد آموزشی، آینده‌ی فرد جوینده‌ی آموزش، تحت تاثیر قرار می‌گیرد. چالش‌هایی از این قبیل و روش‌های برخورد با آن‌ها از موضوعات این کتاب برای معلمان هستند.
بیشتر بخوانید: معرفی ۶ کتاب مدیریت جلسات
روش تدریس در کتاب تدریس نوین در ایران
دیگر محور کتاب «تدریس نوین در ایران» حول موضوع روش تدریس مشارکت‌محور می‌گردد. اگر سوال شما نیز این است که چگونه یک کلاس فعال داشته باشیم؟ این کتاب به‌احتمال‌زیاد می‌تواند پاسخ شما را بدهد.
این موضوع با معرفی این چالش مطرح می‌شود که در کشور ما هنوز هم تدریس به روش سنتی و معلم‌محور انجام می‌شود. درحالی‌که در این روش، اساسا دیگر اهداف آموزش مانند برقراری ارتباطات اجتماعی، توسعه مهارت‌های فردی و خلاقیت، نادیده گرفته می‌شوند.
نویسندگان کتاب مطرح می‌کنند که چطور حتی تجهیز مدارس به کامپیوتر و لوازم پیشرفته‌ی دیجیتال بدون جاری ساختن روش‌های نوین آموزشی، نمی‌تواند آموزش را واقعا نوین کند. در ادامه نیز روش‌های نوین آموزشی در دنیا معرفی‌شده و توضیحاتی در خصوص موقعیت‌های درست به‌کارگیری آن‌ها داده می‌شود. همچنین، این موضوع بیان می‌شود که با به کار بستن روش‌های نوین، آموزش‌وپرورش به‌جای انتقال علم به‌طور صرف، پرورش توانمندی‌های انسان به‌طورکلی را هدف قرار می‌دهد.
کتاب «تدریس نوین در ایران» یک کتاب ۹۰ صفحه‌ای با نسخه‌ی الکترونیک است که توسط انتشارات شهبازی منتشر شده است.
کتاب خلاقیت و روش‌های آموزش آن
«خلاقیت و روش‌های آموزش آن»، یک کتاب برای معلمان ایرانی است که توسط دکتر علیرضا عصاره و علی راهبر نگارش شده است. بحث خلاقیت در امر آموزش، موضوعی چالش‌برانگیز است. درحالی‌که بسیاری در گذشته آن را ذاتی می‌دانستند؛ اما امروزه باور غالب این است که نه‌تنها می‌توان آن تقویت کرد؛ بلکه اساسا روش‌هایی نیز برای آموزش آن وجود دارد.
کتاب خلاقیت و روش‌های آموزش آن در سه فصل زیر تدوین یافته است:
- فصل اول؛ تعریف مفهوم خلاقیت، تاریخچه، مفاهیم پیرامونی، اهمیت و ضرورت وجود آن در آموزش
- فصل دوم؛ معرفی نکاتی روانشناسی و دیدگاه‌های آن‌ها در رابطه با خلاقیت
- فصل سوم؛ معرفی چندین روش تدریس برای آموزش خلاقیت
در فصل سوم این کتاب، روش‌هایی مانند بارش فکری، بداهه‌پردازی فکری، تفکر خلاق، روش‌های خلاقانه حل مسئله و روش‌های تلفیقی تشریح می‌شوند. در انتهای کتاب نیز چندین نمونه اجراشده از این روش‌ها آورده شده‌اند تا خواننده به‌طور عینی با مبحث آموزش خلاقیت در تدریس آشنا شود.
نکته‌ی مثبت این کتاب نیز این است که توسط نویسندگان ایرانی و مناسب فرهنگ و چالش‌های آموزشی کشور ما نگارش یافته است. مخاطب این کتاب روش تدریس ، علاوه بر مدرسان، می‌توانند دانشجویان تربیت‌معلمی، مشاوران، برنامه‌ریزان درسی و مدیران موسسات آموزشی نیز باشند.
کتاب خلاقیت و روش‌های آموزش آن توسط دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی در ۱۷۰ صفحه و در سال ۱۳۹۹ منتشر شده و یکی از جدیدترین کتاب‌های حوزه‌ی آموزش محسوب می‌شود. نسخه‌ی الکترونیک این کتاب را نیز می‌توانید از وب‌سایت‌هایی مانند فیدیبو تهیه کنید.
کتاب تدریس اثربخش با فناوری های اینترنت
سال‌ها پیش از آنکه بحث آموزش مجازی به شکل جدی و به‌اندازه‌ی امروز مطرح شود، آلان پریچارد (Alan Pritchard) در کتاب روش تدریس خود با نام Effective Teaching with Internet Technologies انواع امکانات اینترنت که می‌توانند در اختیار امر آموزش قرار بگیرند را معرفی کرد. این کتاب در سال ۲۰۰۷ در دنیا و سپس در سال ۱۳۹۴ با ترجمه اسماعیل زارعی و حسین دهقان‌زاده در کشور ما توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شد.
موضوعات این کتاب هنوز هم ازنظر ماهیت تازه و کاربردی هستند. به‌نحوی‌که می‌توان با خرید ابزار برگزاری وبینار یا پلتفرم کلاس آنلاین مناسب، مفاهیم مطرح‌شده در این کتاب را به اجرا گذاشت و وبینار یا کلاسی با بازدهی بیشتر را تجربه کرد.
پریچارد در کتاب حاضر، بر آموزش مبتنی بر تکنولوژی و اینترنت به کودکان و مقاطع ابتدایی تمرکز کرده و نمونه‌هایی موردی از پیشرفت‌های دانش‌آموزان خود را نیز ارائه کرده است. آقای پریچارد، خود سال‌ها سابقه‌ی تدریس و تحقیق در موسسه آموزشی وارویک (Warwick) در دانشگاه وارویک را دارد. کتاب Ways of Learnings او نیز بسیار معروف است.
کتاب روش های تدریس نوین
اگر به دنبال یک کتاب روش تدریس مفصل و جامع هستید، «روش‌های تدریس نوین» احتمالا می‌تواند شما را راضی کند. این کتاب در دو جلد تدوین یافته است. حجم جلد اول، ۵۲۶ و حجم جلد دوم، ۵۳۶ صفحه است. این کتاب، یکی از پرفروش‌ترین‌ها در سطح جهانی نیز محسوب می‌شود. البته عنوان اصلی‌اش Teaching WalkThrus است که مطابق معمول بسیاری از کتاب‌های ترجمه، نامش تغییر پیدا کرده است. نویسندگان کتاب، اولیور کاوگلیولی (Oliver Caviglioli) و تام شرینگتون (Tom Sherrington) هستند که هر دو از نظریه‌پردازان صاحب‌نام امر آموزش محسوب می‌شوند.
زیر عنوان اصلی کتاب Teaching WalkThrus یعنی راهنمای تصویری قدم‌به‌قدم تکنیک‌های موثر آموزش (Visual Step-by-Step Guides to Essential Teaching Techniques) خود گویای آن چیزی که خواننده قرار است با آن مواجه شود. مترجمین کتاب، سیده محبوبه جعفری رستمی، صونا عبدالله‌زاده و فهیمه‌السادات صاحبی هستند و نشر برگ و باد آن را در سال ۱۴۰۰ منتشر کرده است. خود کتاب نیز جدید است و در سال ۲۰۲۰ منتشر شده است.
گفته می‌شود که جلد سوم کتاب «روش‌های نوین تدریس» نیز توسط نویسندگان آن در حال تالیف است. از ویژگی‌های مثبت این کتاب، تصاویر جذاب آن برای هریک از تکنیک‌های آموزشی هستند که خواندن آن را دل‌پذیرتر می‌کنند. این کتاب برای معلمان در تمامی رده‌ها نوشته و هدفش* آشنا کردن آن‌ها با روش‌های خلاقانه تدریس با توجه به اصول روانشناسی مخاطب، آموزش پویا، به‌کارگیری تکنولوژی، حل مسئله‌ی خلاقانه و موضوعاتی ازاین‌دست است.
کتاب ۱۰۰ نکته تدریس از زبان پنی ار
پنی ار (Penny Ur)، فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی ارشد رشته‌ی هنر از دانشگاه آکسفورد و کارشناسی ارشد آموزش زبان انگلیسی از دانشگاه ریدینگ (Reading) است. او در دانشگاه‌های مختلف دنیا نیز تدریس کرده و موفق به کسب جوایزی در زمینه‌ی آموزش زبان انگلیسی از موسسات معتبر در بریتانیا نیز شده است. عنوان اصلی این کتاب، Penny Ur’s 100 Teaching Tips است که در سال ۲۰۱۶، توسط انتشارات کمبریج منتشر شده است.
خانم ار، در این کتاب، ۱۰۰ نکته‌ی خود را در قالب ۱۹ موضوع مطرح می‌کند که مباحثی مانند نحوه‌ی استفاده از کتاب درسی و ورک‌بوک، روش‌های طراحی آزمون، روش‌های تصحیح خطای دانش‌آموزان، نکات آموزش گرامر، ایده‌هایی برای استفاده از بازی و روش‌های خلاقانه آموزش چهار مهارت اصلی را پوشش می‌دهند. کتاب حاضر را می‌توان یک کتاب روش تدریس زبان انگلیسی دانست که در بسیاری از کشورهای دنیا تست شده است.
متن کتاب «۱۰۰ نکته آموزشی از زبان پنی ار» ساده و روان بوده و برای دانشجویان رشته‌ی آموزش زبان انگلیسی نیز مناسب است. پنی ار خود می‌گوید که این کتاب، حاصل چهل سال سابقه‌ی تدریس اوست و آن را به معلمان زبان انگلیسی تازه‌کار نیز توصیه می‌کند.
مترجم کتاب حاضر، خانم افسانه غریبی است و انتشارات نویسه پارسی نیز آن را در سال ۱۳۹۷ منتشر کرده است. حجم کتاب فارسی ۲۵۲ صفحه بوده که البته می‌توانید نسخه‌ی الکترونیک آن را نیز از سایت‌هایی مانند فیدیبو دانلود کنید.
کتاب آنچه معلمان در مورد روش تدریس باید بدانند
کتاب what teachers need to know about teaching method نوشته‌ی پیتر وست‌وود (Peter Westwood) یک کتاب روش تدریس معروف و پرفروش در دنیاست. این کتاب که تمرکزش بر اثرگذاری انواع روش‌های تدریس است در سال ۲۰۰۸ به‌صورت بین‌المللی و در سال ۱۳۹۷ توسط نشر رمز با ترجمه‌ی صمد غلامی در کشور ما منتشر شده است. حجم کتاب نیز ۹۲ صفحه بوده و نسخه‌ی الکترونیکی آن نیز در دسترس است.
پتر وست‌وود در این کتاب روش تدریس ابتدا نظریه‌های مختلف تدریس را به همراه اصول و روش‌هایشان معرفی و مرور می‌کند. در ادامه به تعریف نقش معلم در آموزش و یادگیری پرداخته و آخرین تحقیقات انجام‌شده در این خصوص تا سال انتشار کتاب را گردآوری و شرح می‌دهد. معرفی منابع گسترده‌تر برای مطالعه‌ی هریک از نظریه‌ها و موضوعات مطرح‌شده از نکات مثبت این کتاب برای معلمان است.
آقای وست‌وود خود یک مدرس باسابقه‌ی بریتانیایی در مقاطع مختلف از مدارس ابتدایی تا دانشگاه است که سابقه‌ی تدریس در انگلستان، استرالیا و دانشگاه هنگ‌کنگ را دارد. او بیش از ۱۵۰ مقاله و کتاب در زمینه‌ی آموزش منتشر کرده و یکی از افراد تاثیرگذار در دنیا در این حوزه محسوب می‌شود.
هر معلم در هر مقطعی که مشغول آموزش است باید خود را نسبت به روش‌های به‌روز آموزش، تحقیقات انجام‌شده و حوزه‌های مرتبط، به‌روز نگه دارد. در این زمینه، سالانه، کتاب‌های متعددی به زبان انگلیسی نگارش و به فارسی ترجمه می‌شوند. با جستجوی عبارت کتاب روش تدریس یا کتاب برای معلمان در اینترنت می‌توانید کتاب موردنظر خود را با توجه به نیازهایتان انتخاب کنید. در این مقاله، ۶ کتاب موثر و پرفروش را در این زمینه معرفی کردیم که موضوعاتی ازجمله آموزش و تکنولوژی، روانشناسی تدریس و مباحث نظری در حوزه‌ی آموزش را پوشش می‌دهند.
