ارتباطات، عنصر کلیدی در کلاس درس است! عموما، در آموزش‌های موفق ۵۰٪ دانش و ۵۰٪ مهارت‌های ارتباطی نقش دارند. در نتیجه، معلم باید در هر 4 مهارت ارتباط در کلاس درس (گوش دادن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن) توانمند باشد و به عنوان ابزار برگزاری کلاس به آن نگاه کند و بداند که چگونه از این مهارت‌ها در محیط مدرسه به طور موثر استفاده کند.
ثابت شده است که برقراری ارتباط بین معلم و دانش آموز در صورتی که موثر و موفق باشد، بر موفقیت دانش‌آموزان در زندگی تحصیلی و همچنین بر موفقیت شغلی خود معلم تأثیر می‌گذارد. در این مقاله، از اهمیت مهارت های ارتباطی در کلاس درس صحبت می‌کنیم و همچنین راهکارهای موثر برای بهبود ارتباط معلم با دانش آموزان را توضیح می‌دهیم.
نه‌تنها برای تقویت مهارت های ارتباطی در کلاس درس، بلکه در همه‌ی موقعیت‌های زندگی باید عوامل تحکیم و بهبود روابط انسانی را بدانید. این عوامل، کمک می‌کنند که پیام‌تان را شفاف‌تر مخابره کرده و پیام دیگران را نیز بهتر دریافت کنید. در ادامه، شش مورد از آنها را معرفی می‌کنیم.
پذیرش تفاوت ها
یکی از بزرگترین چالش‌های ما در روابط انسانی، پذیرش این واقعیت است که هیچ دو انسانی شبیه به یکدیگر نیستند. بپذیرید که همه آدم‌ها از جمله دانش‌آموزان با یکدیگر متفاوت هستند. این تفاوت در الگوهای یادگیری، بیان نیازها، حل مسئله و هر آن‌چه ممکن است سر کلاس با آنها سروکار داشته باشید، دیده می‌شود. تفاوت‌ها را به‌عنوان عدم توجه دانش‌آموزان به قوانین یا بی‌احترامی تلقی نکنید و روش های برقراری ارتباط موثر با دانش آموزان را یاد بگیرید.
وقت گذاشتن برای دیگران
یکی از مهمترین عواملی که سبب اعتماد در هر نوع رابطه انسانی می‌شود، این است که طرفین برای هم وقت کافی بگذراند. مثلا در کلاس درس و رابطه معلم و دانش آموز، دانش‌آموزان باید مطمئن باشند که معلم برای مشکلات، دغدغه‌ها و نیازهای آنان، زمان کافی و مشخصی را قائل می‌شود. البته در بسیاری مواقع، خجالت دانش‌آموزان مانع از پرسش سوال یا مطرح کردن نیازشان می‌شود، به همین دلیل است که معلم خود باید در اختصاص وقتش به آنها پیش‌قدم شود.
توسعه مهارت های ارتباطی در کلاس درس
ارتباط، یک مهارت است و تحکیم آن به معنی تقویت این مهارت! برای تقویت ارتباط معلم با دانش آموزان به‌عنوان معلم سعی کنید که دایره‌ی لغات خود را توسعه دهید، اصول مکالمه و بحث را بیاموزید و تلاش کنید بیش‌ازپیش، یک شنونده‌ی فعال باشید. همچنین از مغالطه در بحث یا احساسی و شخصی کردن آن خودداری کنید. تقویت این مهارت‌ها نیازمند مطالعه و خودشناسی است که هر معلم باید آن را در دستور کار توسعه‌ی فردی خود قرار دهد.
دریافت و ارسال بازخورد
هیچ‌گاه نمی‌توان مطمئن بود که مخاطبان شما که در این مقاله دانش‌آموزان یا والدین آنها هستند یا حتی همکاران‌تان، منظورتان را درست همان‌طور که مدنظر شماست، دریافت کرده‌اند یا نه. پیچیدگی‌های ذهنی، تفاوت‌های ادراکی و فرهنگی و محدودیت‌های زبانی، مکانی، زمانی و ابزارهایی که با آنها ارتباط برقرار می‌کنیم، دلایلی هستند که مهمترین چالش معلمان در ارتباط با دانش آموزان و والدین را رقم می‌زنند. به همین دلیل، مهم است که از مخاطب خود بازخورد بگیرید و نسبت به آن، با ذهن باز برخورد کنید. خودتان نیز باید در ارائه‌ی بازخورد، فعال باشید.
تمرین اعتماد بیشتر
بدون اعتماد، روابط انسانی هیچ‌گاه شکل نمی‌گیرند یا حداقل دوام نمی‌آورند. یاد بگیرید که چطور، ترس‌های خود از دیگران را شناسایی کرده و مدیریت کنید. این مهارت، سبب اعتماد بیشتر شما به دیگران می‌شود؛ به این ترتیب، بخش زیادی از انرژی ذهنی‌تان آزاد شده و می‌توانید روی بهبود سایر مهارت‌های ارتباطی‌تان تمرکز کنید.
تمرین همدلی بیشتر
همدلی بیشتر در پی اعتماد بیشتر به وجود می‌آید. ما انسان‌ها نیاز داریم که توسط دیگران درک شویم و شرایطمان معتبر شناخته شود. اگر انتظارتان از دیگران برآورده نشد، تلاش کنید در کنار حقوق خود، شرایط آنها را نیز درک کنید؛ به این ترتیب، بسیاری از عواملی که از شما سلب اعتماد می‌کنند نیز از بین می‌روند.
نقش معلم در ارتقاء کیفی مدارس
اما یک معلم چطور می‌تواند ارتباط موثر با دانش آموزان برقرار کند و کیفیت مدرسه را ارتقا دهد؟ در پاسخ به سوال چگونه با دانش آموزان ارتباط برقرار کنیم باید بگوییم این فرآیند، هرچند زمان‌بر است، اما قطعا با تلاش و صبوری اتفاق می‌افتد. معلمی که علاوه بر تسلط به مباحث و حوزه‌ی تدریسش، مهارت های ارتباطی را نیز می‌داند و به کار می‌بندد؛ قطعا خروجی بهتری از کلاس خود خواهد داشت. با تداوم این روند و تقویت مهارت های ارتباطی در کلاس درس و مهارت های نرم در معلمان، شاخص‌هایی مانند موارد زیر برای مدرسه بهبود می‌یابند:
- متوسط معدل دانش‌آموزان
- میزان مشارکت دانش‌آموزان و والدین آنها در فعالیت‌های آموزشی
- میزان موفقیت دانش‌آموزان در رقابت‌هایی مانند کنکور، آزمون تیزهوشان، المپیاد، مسابقات علمی و غیره
به این طریق مدرسه می‌تواند سطوح بالاتر علمی را برای ثبت‌نام دانش‌آموزان جدید تعریف کند و به‌طور طبیعی، دانش‌آموزان مستعدتر و بهتری داشته باشد. این روند در نهایت به بهبود سطح علمی مدرسه تا حد تبدیل‌شدن آن به الگو و استانداردی برای دیگر مدارس، منجر می‌شود.
روش های برقراری ارتباط موثر با دانش آموزان
در حالی که بسیاری از معلم‌ها تنها حضور فیزیکی یا مجازی معمول سر کلاس و ارتباط گروهی همیشگی را می‌شناسند، راه‌های مختلفی برای برقراری ارتباط موثر با دانش‌آموزان وجود دارد که در ادامه، پنج مورد از مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم. بهترین ارتباط بین معلم و دانش آموز زمانی برقرار می‌شود که حتی به نکات جزئی ارتباطی هم دقت کنید.
ارتباط نفر به نفر
این شکل از ارتباط معلم با دانش آموزان را بیشتر در کلاس‌های خصوصی می‌بینیم، اما می‌توان آن را در کلاس‌های گروهی نیز اجرا کرد. به‌ویژه در خصوص انجام تکالیف، رفع اشکال و حتی فعالیت‌های گروهی، می‌توانید این شکل از رابطه را پیاده کنید و تا حد امکان برای هر یک از دانش‌آموزان به صورت فردی هم زمان کافی بگذارید. همچنین معلم‌هایی که با اصول روان‌شناسی آشنایی دارند می‌توانند در صورت تمایل دانش‌آموز و والدینش، در رابطه با مسائل رفتاری و شخصی او نیز با او وارد گفت‌وگو شوند.
به این نکته توجه کنید که به‌خصوص در کلاس‌های شلوغ، این روش ارتباطی می‌تواند سبب تحکیم روابط با دانش‌آموزان شود. لازم است که جلسات خصوصی را با در نظر گرفتن راحتی دانش‌آموز تنظیم کرده و از ادبیاتی الهام‌بخش و صمیمانه استفاده کنید. این جلسات را می‌توانید به‌صورت کوتاه سر کلاس یا خارج از آن برگزار کنید.
استفاده از دغدغه مشترک برای گفت‌وگو
در پاسخ به این که چگونه با دانش آموزان ارتباط برقرار کنیم باید بگوییم که در مکالمات گروهی یا خصوصی خود با دانش‌آموزان به دنبال دغدغه‌ها و علایق مشترکی باشید که می‌تواند شما را بیشتر به آنها وصل کند. اتفاقات روز، علاقه‌مندی‌ها، عقاید و … می‌توانند این موضوعات باشند. با این حال باید دقت داشته باشید که موضوع موردبحث تا جای ممکن به موضوع درس و کلاس مرتبط باشد.
تدریس داستان محور
یکی از مهمترین روش های برقراری ارتباط موثر با دانش آموزان، تدریس داستان‌محور است. اگر از داستان‌های شخصی خود یا دانش‌آموزان با رعایت حریم شخصی استفاده کنید، این تکنیک بهتر عمل می‌کند. به این ترتیب، هم طرح درسی خود را کامل کرده و هم بر بستر آن، ارتباط خود با دانش‌آموزان را تقویت کرده‌اید. با تدریس داستان‌محور احساسات دانش‌آموزان بیشتر درگیر شده و سطح ارتباط از کلام فراتر می‌رود. اگر به دنبال راهکارهایی برای ایجاد ارتباط موثر در کلاس درس هستید، گاهی این مورد را لحاظ کنید.
شوخی و طنز؛ راهی موثر برای ارتباط با دانش آموز
چگونه با دانش آموزان ارتباط برقرار کنیم؟ گاهی با شوخی، زیرا شوخی یکی از اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین ابزارهای بشر برای برقراری ارتباط با دیگران است. لازم نیست حتما با خود دانش‌آموزان شوخی کنید؛ اما می‌توانید راجع به موضوعی خنثی و ترجیحا مرتبط با درس از زبان طنز استفاده کنید. شوخی و طنز، خود یکی از نشانه‌های صمیمیت است؛ اما باید مواظب باشید که حد و مرز دانش‌آموزان یا خودتان را زیر پا نگذاشته و در زمان مناسب از این ابزار استفاده کنید.
گفت‌وگو حول موضوعات خارج از کلاس
ارتباط خود را با دانش‌آموزان محدود به موضوعات درسی و رسمی نکنید. می‌توانید راجع به موضوعی مرتبط اما غیردرسی، بحثی آزاد در کلاس داشته باشید و اجازه دهید که هرکس نظر خودش را بیان کند. به این ترتیب، دانش‌آموزان نیز یکدیگر را بهتر می‌شناسند، احساس اهمیت می‌کنند و به‌اصطلاح، یخ ارتباطشان با شما می‌شکند. شرکت در فعالیت‌های خارج از کلاس همراه با دانش‌آموزان مانند فعالیت‌های تفریحی و ورزشی، یکی دیگر از راه‌های توسعه‌ی ارتباط با آن‌هاست.
اهمیت دارا بودن مهارت های ارتباطی موثر برای معلمان
معلمان برای رسیدن به موفقیت باید از مهارت‌های ارتباطی خوبی در سه زمینه مختلف بهره ببرند: هنگام برقراری ارتباط با دانش آموزان، ارتباط موثر معلمین با اولیا و ارتباط معلم با همکاران در مدرسه.
اهمیت ارتباط موثر با دانش آموزان
مهارت های ارتباطی در کلاس درس برای تعامل با دانش آموزان بسیار حیاتی هستند، زیرا ذات آموزش آنها را می‌طلبد. شما به عنوان معلم، مسئولِ درک، تجزیه و انتقال اطلاعات پیچیده به دانش‌آموزان هستید، به سوالات یا مشکلات آنها گوش می‌دهید و آنها را برطرف می‌کنید. همچنین از شما خواسته می‌شود که محتوا را با سبک‌های مختلف یادگیری تطبیق دهید، دانش‌آموزان را به یادگیری ترغیب کنید، کلاس خود را به محیط یادگیری امن و حمایتی تبدیل کنید، کلاس درس را مدیریت کنید و … همه این موارد نیاز به مهارت های ارتباطی خوب دارد!
هرچه مهارت‌های ارتباطی شما بهتر باشد، وظایف خود را به طور موثرتری انجام خواهید داد و تا حد قابل‌توجهی دانش‌آموزان شما پیشرفت تحصیلی بیشتری خواهند داشت. مطالعات نشان داده است که موفقیت دانش‌آموزان با محیط‌های تعاملی و جذاب تعلیم و تربیت توسط معلمان توانمند، ارتباط مستقیم دارد. علاوه بر این، نحوه برقراری ارتباط با دانش آموزان می‌تواند بر درک آنها از مدرسه، نقش آنها در کلاس درس، توانایی‌های آنها و انگیزه‌شان برای موفقیت تأثیر مثبت بگذارد.
در نقطه‌ی مقابل، ضعف در مهارت‌های ارتباطی و همچنین روش‌های ضعیف آموزش، باعث می‌شود سطح درک دانش‌آموزان کاهش یابد و بر پیشرفت تحصیلی آنها تأثیر منفی می‌گذارد. همچنین می‌تواند منجر به بی‌انگیزگی دانش‌آموزان، دوست نداشتن مدرسه و اعتقاد به عدم توانایی خود شود. بنابراین، ایجاد ارتباط موثر با دانش آموزان بسیار مهم است.
راهکارهای مفید جهت ارتباط موثر معلمین با اولیا
شما به عنوان معلم، علاوه بر دانش‌آموزان، باید ارتباط موثر با والدین آنها نیز داشته باشید. این ارتباط می‌تواند از طریق رسانه‌های مختلف، از جمله تماس‌های تلفنی، ایمیل‌ها و جلسات حضوری اصورت بگیرد. اغلب باید در مورد موضوعات حساس مانند مسائل مربوط به رفتار، مشکلات یادگیری و نقاط قوت و ضعف دانش‌آموزان بحث کنید، بدون این که والدین احساس سردرگمی کنند یا فاز دفاعی بگیرند.
در ضمن یکی دیگر از راهکارهای مفید جهت ارتباط موثر معلمین با اولیا این است که همیشه شفاف، اما باتدبیر باشید! عدم برقراری ارتباط خوب با والدین می‌تواند منجر به شک و تردید آنها در مورد توانایی شما در تدریس و شکایت‌های احتمالی و همچنین عدم درک عملکرد و نیازهای آموزشی فرزندشان شود.
نحوه ارتباط معلم با همکاران در مدرسه
آموزش همیشه به صورت فعالیت مستقل و فردی نیست و نیاز به همکاری دارد. برنامه‌ریزی درسی با سایر معلمان یا به اشتراک گذاشتن نکاتی درباره نحوه رسیدگی به مسائل در کلاس با همکاران، هم نیازمند داشتن مهارت‌های ارتباطی خوب است و هم به نوعی موجب تقویت مهارت‌های ارتباطی می‌شود. همچنین می‌توانید از این مهارت‌ها در جلسات کارکنان و جلسات آموزشی استفاده کنید. این که بتوانید جلسات را هدایت کنید، در حضور مخاطبان مختلف صحبت کنید و بازخورد به سایر همکاران خود بدهید، به همکاران و مدیران شما نشان می‌دهد که کاندیدای خوبی برای ارتقا هستید.
بیشتر بخوانید: نحوه برگزاری کلاس آنلاین با استفاده از الوکام
مضرات ارتباط ناکارآمد با دانش آموزان
شاید به نظر برسد که مضرات ارتباط ناکارآمد با دانش آموزان در کلاس درس واضح است و در بازدهی پایین کلاس خلاصه می‌شود؛ اما این‌طور نیست. مدرسه و کلاس درس، جایی است که دانش‌آموز، یک‌چهارم تا یک‌سوم روز خود را در آن سپری می‌کند؛ بنابراین، شکل‌گیری ارتباطات ناکارآمد می‌تواند بر تمامی زندگی او تاثیر بگذارد. به‌طور خلاصه، مهمترین مضرات چنین ارتباطی عبارت‌اند از:
- کاهش اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان و مدرس
- افسردگی دانش‌آموزان به‌خصوص آنها که محیط خانوادگی سالمی نیز نداشته و دچار بحران‌های درونی هم هستند.
- کاهش سطح تمرکز دانش‌آموزان
- کاهش علاقه به کلاس، درس و مدرسه
- بروز رفتارهای ناهنجار در دانش‌آموزان
- افزایش استرس در دانش‌آموزان
- صدمه به روابط دانش‌آموزان با یکدیگر
- احتمال بروز درگیری بین دانش‌آموزان و معلم به‌ویژه در مقاطع بالاتر
- افت تحصیلی دانش‌آموز و در نهایت، افت کیفیت علمی مدرسه
این عوامل در صورت تشدید می‌توانند سبب ترک مدرسه و حتی ترک تحصیل از سوی دانش‌آموزان شوند.
سخن پایانی
اهمیت مهارت های ارتباطی و به‌کارگیری روش های برقراری ارتباط موثر با دانش آموزان در کلاس درس را نباید نادیده گرفت، زیرا می تواند بر پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان، احساس عزت نفس، ادراک از مدرسه و حرفه شما تأثیر بگذارد.
استفاده از استراتژی های ارتباطی مانند آن‌چه در بالا توضیح دادیم می‌تواند به شما این فرصت را بدهد که معلم موفقی باشید و نیازهای دانش آموزان خود را بهتر برآورده کنید.
شما می‌توانید برای پرسیدن سوالات خود در زمینه برگزاری کلاس آنلاین یا جلسات آنلاین الوکام و وبینار و همچنین تست سامانه با ما تماس حاصل فرمایید.
2 نظرات
رامین ناصری
۳۱ اردیبهشت , ۱۴۰۱شما همیشه بهترین ایده ها را برای تدریس آنلاین دارید
کارشناس الوکام
۴ خرداد , ۱۴۰۱سپاسگزار از نگاه شما