ارتباطات، عنصر کلیدی در کلاس درس است! عموما، در آموزش‌های موفق ۵۰٪ دانش و ۵۰٪ مهارتهای ارتباطی نقش داشته اند. در نتیجه، معلم باید در هر 4 مهارت ارتباط در کلاس درس (گوش دادن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن) توانمند باشد و به عنوان ابزار برگزاری کلاس به آن نگاه کند و بداند که چگونه از این مهارت‌ها در محیط مدرسه به طور موثر استفاده کند.
ثابت شده است که توانایی انجام این کار، بر موفقیت دانش آموزان در زندگی تحصیلی و همچنین موفقیت شغلی خود معلم تأثیر می‌گذارد. در این مقاله، از اهمیت فن بیان و مهارت های ارتباطی در کلاس درس و همچنین برخی از استراتژی‌هایی را که میتوانید برای دستیابی به بهترین نتایج از آنها استفاده کنید را بیان خواهیم کرد.
عوامل تحکیم روابط انسانی
نه‌تنها برای تقویت مهارت ارتباطی در کلاس درس؛ بلکه در همه‌ي زمینه‌های ارتباطی باید عوامل تحکیم و بهبود روابط انسانی را بدانید. این عوامل، کمک می‌کنند که پیامتان را شفاف‌تر مخابره کرده و پیام دیگران را نیز بهتر دریافت کنید. در ادامه، هفت مورد از آنها را معرفی می‌کنیم.
پذیرش تفاوت ها
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های ما در روابط انسانی، پذیرش این واقعیت است که هیچ دو انسانی شبیه به یکدیگر نیستند. بپذیرید که دیگران با شما متفاوت‌اند و شما نیز منحصربه‌فرد هستید. این تفاوت در الگوهای یادگیری، بیان نیازها، حل مسئله و هر آنچه ممکن است سر کلاس با آنها سروکار داشته باشید، دیده می‌شوند. آنها را به‌عنوان عدم توجه دانش‌آموزان به قوانین یا بی‌احترامی تلقی نکنید.
وقت گذاشتن برای دیگران
یکی از دلگرمی‌های اصلی که سبب اعتماد در هر نوع رابطه انسانی می‌شود این است که طرفین احساس کنند ارزش وقت یکدیگر را دارند. به‌خصوص در کلاس درس، دانش‌آموزان باید مطمئن باشند که معلم برای مشکلات، دغدغه‌ها و نیازهای آنان، زمان مشخصی را قائل می‌شود. در بسیاری مواقع، خجالت دانش‌آموزان مانع از پرسش سوال یا مطرح کردن نیازشان می‌شود، به همین دلیل است که معلم خود باید در اختصاص وقتش به آنها پیش‌قدم شود.
توسعه مهارت های ارتباطی
ارتباط، یک مهارت است و تحکیم آن به معنی تقویت این مهارت! دایره‌ي لغات خود را توسعه دهید، اصول مکالمه و بحث را بیاموزید و تلاش کنید بیش‌ازپیش، یک شنونده‌ي فعال باشید. از مغالطه در بحث یا احساسی و شخصی کردن آن خودداری کنید. تقویت این مهارت‌ها نیازمند مطالعه و خودشناسی است که هر معلم باید آن را در دستور کار توسعه‌ي فردی خود قرار دهد.
استفاده بهینه از تکنولوژی
امروزه تکنولوژی به بخشی جدانشدنی از زندگی روزمره و ارتباطات ما تبدیل شده است. کار با ابزارهای ارتباطی دیجیتال را بیاموزید و درعین‌حال آن را مدیریت کنید. به‌ویژه اگر در عرصه‌ي آموزش مجازی فعالیت می‌کنید از امکاناتی که اینترنت و دستگاه‌های دیجیتال در اختیار شما قرار می‌دهند با رعایت اصول انسانی ارتباطات، استفاده کنید.
دریافت و ارسال بازخورد
هیچ‌گاه نمی‌توان مطمئن بود که مخاطب شما که در این مقاله دانش‌آموز یا والدین او هستند، منظورتان را درست همان‌طور که مدنظر شماست، دریافت کرده باشد. پیچیدگی‌های ذهنی، تفاوت‌های ادراکی و فرهنگی و محدودیت‌های زبانی، مکانی، زمانی و ابزارهایی که با آنها ارتباط برقرار می‌کنیم، اصلی‌ترین دلایل این چالش هستند. به همین دلیل، مهم است که از مخاطب خود بازخورد بگیرید و نسبت به آن، با ذهن باز برخورد کنید. خودتان نیز باید در ارائه‌ي بازخورد، فعال باشید.
تمرین اعتماد بیشتر
بدون اعتماد، روابط انسانی هیچ‌گاه شکل نمی‌گیرند یا حداقل دوام نمی‌یابند. یاد بگیرید که چطور، ترس‌های خود از دیگران را شناسایی کرده و مدیریت کنید. این مهارت، سبب اعتماد بیشتر شما به دیگران می‌شود. به‌این‌ترتیب، بخش زیادی از انرژی ذهنی‌تان آزاد شده و میتوانید روی مهارتهای دیگر ارتباطی‌تان تمرکز کنید.
تمرین همدلی بیشتر
همدلی بیشتر در پی اعتماد بیشتر به وجود می‌آید. ما انسان‌ها نیاز داریم که توسط دیگران درک شویم و شرایطمان معتبر شناخته شود. اگر انتظارتان از دیگران برآورده نشد، تلاش کنید در کنار حقوق خود، شرایط آنها را نیز درک کنید. به‌این‌ترتیب، بسیاری از عواملی که از شما سلب اعتماد می‌کنند نیز از بین می‌روند.
نقش معلم در ارتقاء کیفی مدارس
اما یک معلم چطور می‌تواند کیفیت مدرسه را ارتقا دهد؟ این فرآیند، هرچند زمان‌بر است؛ اما قطعا اتفاق می‌افتد. معلمی که علاوه بر تسلط به مباحث و حوزه‌ي تدریسش، مهارتهای ارتباطی را نیز می‌داند و به کار می‌بندد؛ قطعا خروجی بهتری از کلاس خود خواهد داشت. با تداوم این روند و به این شرط که دیگر معلم‌ها نیز چنین کیفیاتی داشته باشند، شاخص‌هایی مانند موارد زیر برای مدرسه بهبود می‌یابند:
- متوسط معدل دانش‌آموزان
- میزان مشارکت دانش‌آموزان و والدین آنها در فعالیت‌های آموزشی
- میزان موفقیت دانش‌آموزان در رقابت‌هایی مانند کنکور، آزمون تیزهوشان، المپیاد، مسابقات علمی و غیره
به‌این‌ترتیب است که مدرسه می‌تواند سطوح بالاتر علمی را برای ثبت‌نام دانش‌آموزان جدید تعریف کند و به‌طور طبیعی، دانش‌آموزان مستعدتر و بهتری داشته باشد. این روند درنهایت به بهبود سطح علمی مدرسه تا حد تبدیل‌شدن آن به الگو و استانداردی برای دیگر مدارس می‌انجامد.
راه های برقراری ارتباط موثر با دانش آموزان
درحالی‌که بسیاری از معلم‌ها تنها حضور فیزیکی یا مجازی معمول سر کلاس و ارتباط گروهی همیشگی را می‌شناسند، راه‌های مختلفی برای برقراری ارتباط موثر با دانش‌آموزان وجود دارد که در ادامه، پنج مورد از مهم‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم.
ارتباط نفر به نفر
این شکل از ارتباط بین معلم و دانش‌آموز را بیشتر در کلاس‌های خصوصی می‌بینیم؛ اما می‌توان آن را در کلاس‌های گروهی نیز اجرا کرد. به‌ویژه در خصوص انجام تکالیف، رفع اشکال و فعالیت‌های گروهی میتوانید این شکل از رابطه را پیاده کنید. معلم‌هایی که با اصول روانشناسی آشنایی دارند می‌توانند در صورت تمایل دانش‌آموز و والدینش در رابطه با مسائل رفتاری و شخصی او نیز با او وارد گفتگو شوند.
به‌خصوص در کلاس‌های شلوغ، این روش ارتباطی می‌تواند سبب تحکیم روابط با دانش‌آموزان شود. لازم است که جلسات خصوصی را با در نظر گرفتن راحتی دانش‌آموز تنظیم کرده و از ادبیاتی الهام‌بخش، صمیمانه استفاده کنید. این جلسات را میتوانید به‌صورت کوتاه سر کلاس یا خارج از آن برگزار کنید.
استفاده از دغدغه مشترک برای گفتگو
در مکالمات گروهی یا خصوصی خود با دانش‌آموزان به دنبال دغدغه‌ها و علایق مشترکی باشید که می‌توانند شما را بیشتر به آنها وصل کند. اتفاقات روز، علاقه‌مندی‌ها، عقاید و غیره می‌توانند این موضوعات باشند. بااین‌حال باید دقت داشته باشید که موضوع موردبحث تا جای ممکن به موضوع درس و کلاس مرتبط باشد.
تدریس داستان محور
یکی از مهم‌ترین روش‌های برقراری ارتباط با دانش‌آموزان، تدریس داستان‌محور است. اگر از داستان‌های شخصی خود یا دانش‌آموزان استفاده کنید، این تکنیک بهتر عمل می‌کند. به‌این‌ترتیب، هم سیلابس درسی خود را کامل کرده و هم بر بستر آن، ارتباط خود با دانش‌آموزان را تقویت کرده‌اید. با تدریس داستان‌محور احساسات دانش‌آموزان بیشتر درگیر شده و سطح ارتباط از کلام فراتر می‌رود.
شوخی و طنز؛ راهی موثر برای ارتباط با دانش آموز
شوخی، یکی از اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین ابزارهای بشر برای برقراری ارتباط با دیگران است. لازم نیست حتما با خود دانش‌آموزان شوخی کنید؛ اما میتوانید راجع به موضوعی خنثی و ترجیحا مرتبط با درس از زبان طنز استفاده کنید. شوخی و طنز، خود یکی از نشانه‌های صمیمیت است؛ اما باید مواظب باشید که حدومرز دانش‌آموزان یا خودتان را زیر پا نگذاشته و در زمان مناسب از این ابزار استفاده کنید.
گفتگو حول موضوعات خارج از کلاس
ارتباط خود را با دانش‌آموزان را محدود به موضوعات درسی و رسمی نکنید. میتوانید راجع به موضوعی مرتبط، بحثی آزاد در کلاس داشته باشید و اجازه دهید که هرکس نظر خودش را بیان کند. به‌این‌ترتیب، دانش‌آموزان نیز یکدیگر را بهتر می‌شناسند، احساس اهمیت می‌کنند و به‌اصطلاح، یخ ارتباطشان با شما می‌شکند. شرکت در فعالیت‌های خارج از کلاس همراه با دانش‌آموزان مانند فعالیت‌های تفریحی و ورزشی، یکی دیگر از راه‌های توسعه‌ی ارتباط با آن‌هاست.
اهمیت دارا بودن مهارت های ارتباطی موثر برای معلمان
معلمان از مهارتهای ارتباطی خوبی در سه زمینه مختلف بهره می‌برند: هنگام برقراری ارتباط با دانش آموزان، والدین و همکاران.
ارتباط با دانش آموزان
مهارت های ارتباطی در کلاس درس برای تعامل با دانش آموزان بسیار حیاتی هستند، زیرا ذات آموزش آنها را می‌طلبد. شما به عنوان معلم، مسئول درک ، تجزیه و انتقال اطلاعات پیچیده به دانش آموزان هستید به نحوی که توجه آنها را جلب می‌شود، به سوالات یا مشکلات آنها گوش می‌دهید و آنها را برطرف می‌کنید.
همچنین از شما خواسته می‌شود که محتوا را با سبک‌های مختلف یادگیری تطبیق دهید، دانش آموزان را به یادگیری ترغیب کنید، با حمایت و تشویق روابط حمایتی ایجاد کنید، کلاس درس را مدیریت کنید و بازخورد بدهید، کلاس خود را به محیط یادگیری امن و حمایتی تبدیل کنید. همه این موارد نیاز به مهارت های ارتباطی خوب دارد!
هرچه مهارتهای ارتباطی شما بهتر باشد، وظایف خود را به طور موثرتری انجام خواهید داد. به نوبه خود، دانش آموزان شما پیشرفت تحصیلی بیشتری خواهند داشت. مطالعات نشان داده است که موفقیت دانش آموزان با محیط‌های تعاملی و جذاب تعلیم و تربیت توسط معلمان توانمند ارتباط مستقیم دارد .علاوه بر این، نحوه برقراری ارتباط با دانش آموزان می‌تواند بر درک آنها از مدرسه، نقش آنها در کلاس درس، توانایی‌های آنها و انگیزه خود برای موفقیت تأثیر مثبت بگذارد.
مهارتهای ارتباطی و روش‌های ضعیف آموزش باعث می‌شود سطح درک دانش آموزان کاهش یابد و بر پیشرفت تحصیلی آنها تأثیر منفی بگذارد. همچنین می‌تواند منجر به بی انگیزگی دانش آموزان، دوست نداشتن مدرسه و اعتقاد به عدم توانایی خود شود. بنابراین، ایجاد ارتباط موثر با دانش آموزان بسیار مهم است.
ارتباط با والدین
شما به عنوان معلم، باید ارتباط موثر با والدین داشته باشید. این می‌تواند از طریق رسانه‌های مختلف، از جمله تماس‌های تلفنی، ایمیل‌ها و جلسات حضوری انجام شود. اغلب باید در مورد موضوعات حساس مانند مسائل مربوط به رفتار، مشکلات یادگیری و نقاط قوت و ضعف دانش آموز بحث کنید بدون این که والدین احساس سردرگمی یا دفاع کنند.
بسیار مهم است که همیشه شفاف، اما با تدبیر باشید! عدم برقراری ارتباط خوب با والدین می‌تواند منجر به شک و تردید آنها در مورد توانایی شما در تدریس و شکایت‌های احتمالی و همچنین عدم درک عملکرد و نیازهای آموزشی فرزندشان شود.
ارتباط با همکاران
آموزش همیشه مستلزم کار مستقل نیست و نیاز به همکاری دارد. برنامه ریزی درسی با هم، یا به اشتراک گذاشتن نکاتی درباره نحوه رسیدگی به مسائل در کلاس با همکاران، هم نیازمند مهارتهای ارتباطی خوب است و هم موجب تقویت آنها می‌شود. همچنین میتوانید از این مهارت‌ها در جلسات کارکنان و جلسات آموزشی استفاده کنید، اینکه بتوانید جلسات را هدایت کنید، در حضور مخاطبان مختلف صحبت کنید و بازخورد به سایر همکاران خود بدهید، به همکاران و مافوق شما نشان می‌دهد که کاندیدای خوبی برای ارتقا هستید.
بیشتر بخوانید: نحوه برگزاری کلاس آنلاین با استفاده از الوکام
مضرات ارتباط ناکارآمد با دانش آموزان
شاید به نظر برسد که مضرات ارتباط ناکارآمد با دانش‌آموزان واضح است و در بازدهی پایین کلاس خلاصه می‌شود؛ اما این‌طور نیست. مدرسه و کلاس درس، جایی است که دانش‌آموز، یک‌چهارم تا یک‌سوم روز خود را در آن سپری می‌کند. بنابراین، شکل‌گیری ارتباطات ناکارآمد می‌تواند بر تمامی زندگی او تاثیر بگذارد. به‌طور خلاصه، مهم‌ترین مضرات چنین ارتباطی عبارت‌اند از:
- کاهش اعتمادبه‌نفس دانش‌آموزان و مدرس
- افسردگی دانش‌آموزان به‌خصوص آنها که محیط خانوادگی سالمی نیز نداشته و دچار بحران‌های درونی هم هستند.
- کاهش سطح تمرکز دانش‌آموز
- کاهش علاقه به کلاس، درس و مدرسه
- بروز رفتارهای ناهنجار در دانش‌آموز
- افزایش استرس در دانش‌آموزان
- صدمه به روابط دانش‌آموزان با یکدیگر
- احتمال بروز درگیری بین دانش‌آموزان و معلم به‌ویژه در مقاطع بالاتر
- افت تحصیلی دانش‌آموز و درنهایت، افت کیفیت علمی مدرسه
این عوامل در صورت تشدید می‌توانند سبب ترک مدرسه و حتی ترک تحصیل از سوی دانش‌آموز شوند.
اهمیت مهارت های ارتباطی در کلاس درس را نباید نادیده گرفت، زیرا می تواند بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، احساس عزت نفس، ادراک از مدرسه و حرفه شما تأثیر بگذارد.
استفاده از استراتژی های ارتباطی مانند آنچه در بالا توضیح دادیم می تواند به شما این فرصت را بدهد که معلم موفقی باشید و نیازهای دانش آموزان خود را بهتر برآورده کند.
شما میتوانید جهت هرگونه سوال یا درخواست سامانه کلاس آنلاین رایگان جهت ایجاد کلاس مجازی یا جلسات آنلاین الوکام و تست سامانه با ما تماس حاصل فرمایید.
