در دنیای تجارت امروز که رقابت بین کسب‌وکارها بسیار بالاست، نقش مدیر محصول به طور فزاینده‌ای حیاتی شده است. مدیران محصول در واقع معماران پشت محصولات موفق هستند و مسئولیت نظارت بر توسعه محصول از زمان ایده‌پردازی تا راه‌اندازی را بر عهده دارند. یک مدیر محصول با تیم‌های مختلفی در ارتباط است و وظایف بسیار متنوع و متعددی دارد تا در نهایت محصولات/خدمات با بهترین کیفیت وارد بازار شوند و مشتریان راضی باشند. در این راستا اگر شما فردی با اشتیاق به نوآوری، دارای تفکر استراتژیک و مهارت‌های ارتباطی عالی هستید، شغلی مانند مدیریت محصول می‌تواند برایتان بسیار مناسب باشد. در این مقاله الوکام، پلتفرم برگزاری کلاس آنلاین، به شرح وظایف مدیر محصول، مراحل کلیدی و مسیر شغلی مدیر محصول و همچنین مهارت‌های مورد نیاز برای شروع یک سفر موفقیت‌آمیز برای تبدیل شدن به یک مدیر محصول می‌پردازیم.
مدیریت محصول جزو مشاغل کلیدی و استراتژیک هر سازمان است که تقریبا شغل جدیدی هم محسوب می‌شود. می‌توان گفت از زمانی که استارت‌آپ‌ها شروع به رشد کردند، رقابت‌ها بیشتر شد و جلب رضایت مشتریان اهمیت فراوانی پیدا کرد، شغل مدیریت محصول هم رونق گرفت. مدیر محصول یا همان Product Manager در حقیقت مسئول توسعه و مدیریت یک محصول در طول چرخه عمر آن است و این نقش شامل ترکیبی از مهارت‌های تجاری، فنی و استراتژیک می‌شود. مدیران محصول برای آوردن یک محصول، از ایده به بازار، تلاش و فعالیت می‌کنند و در مراحل مختلفی از جمله ایده‌پردازی، برنامه‌ریزی، توسعه، راه‌اندازی و بهینه‌سازی پس از عرضه، مشارکت دارند.
وظایف مدیر محصول چیست؟
مدیران محصول با توجه به نقش مهم و حساس‌شان در سازمان، وظایف زیادی دارند. یکی از مهم‌ترین مواردی که درباره مسیر شغلی مدیر محصول باید بدانید، همین مسئله است. آنها در واقع با تیم‌های مختلف شامل تیم فنی، تیم طراحی، مارکتینگ و… همکاری می‌کنند، این تیم‌ها را با هم هماهنگ می‌کنند، کارها و وظایف را در تیم‌ها و بین افراد مختلف تقسیم می‌کنند و برای حل مشکلات و چالش‌ها به دنبال راه‌حل می‌گردند تا بتوانند محصولی کاربردی را وارد بازار کنند. به‌طور کل مسئولیت هدایت تیم‌ها از ایده‌پردازی اولیه تا عرضه محصول به عهده‌ی مدیر محصول است. اگر می‌خواهید مدیر محصول شوید قبل از هر چیز باید با وظایف و مسئولیت‌هایی که پروداکت منیجر دارد آشنا شوید تا ببینید اصلا با روحیات، دانش و مهارت‌های شما مطابقت دارد یا نه.
شرح وظایف مدیر محصول
برای آشنایی با مسیر شغلی مدیر محصول دانستن وظایف مدیر محصول بسیار اهمیت دارد. مهم‌ترین وظایف مدیران محصول عبارتند از:
- درک بازار و شناسایی فرصت‌ها برای محصولات جدید یا بهبود محصولات موجود
- تدوین و ارائه‌ی یک استراتژی محصول واضح، همسو با اهداف و مقاصد کلی شرکت
- نوشتن رود مپ (نقشه راه محصول) برای مشخص کردن نقاط عطف، ویژگی‌های کلیدی و مراحل توسعه محصول
- همکاری با تیم‌های مختلف سازمان شامل فنی، بازاریابی، فروش، پشتیبانی، مارکتینگ و…
- تصمیم‌گیری درباره اولویت‌بندی امکانات و ویژگی‌های محصول، بر اساس نیازهای مشتری، روند بازار و اهداف تجاری
- تعریف واضح و انتقال الزامات و نیازمندی‌های محصول به تیم توسعه
- نظارت بر فرآیند توسعه محصول، اطمینان از پیشرفت آن و مطابقت با نیازمندی‌های تعریف‌شده
- برنامه‌ریزی و عملیات اجرایی برای راه‌اندازی محصول، از جمله استراتژی‌های بازاریابی و برنامه‌های ارتباطی
- جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل بازخورد از کاربران و ذی‌نفعان برای بهبود مستمر محصول
- ردیابی شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) برای ارزیابی موفقیت محصول و اعمال تغییرات در صورت نیاز
سابقه تحصیلی مدیر محصول
وقتی صحبت از مسیر شغلی مدیر محصول می‌شود، برای عده‌ای این سوال پیش می‌آید که برای به دست آوردن شغل مدیر محصول باید چه تحصیلات و مدرکی داشت؟ آیا حتما باید در رشته خاصی تحصیل کرد؟ رشته مدیریت محصول چیست؟ باید بگوییم هرچند که نیاز به یک مدرک خاص برای تبدیل شدن به یک مدیر محصول ندارید، اما داشتن یک زمینه تحصیلی قوی در زمینه مرتبط می‌تواند مفید باشد. بسیاری از مدیران محصول موفق مدارکی در زمینه‌های کسب‌وکار، بازاریابی، مهندسی یا علوم کامپیوتر دارند. همچنین، دریافت یک مدرک ام‌بی‌اِی (MBA) می‌تواند تفکر استراتژیک و هوش تجاری شما را افزایش دهد که مهارت‌های مهم و ارزشمندی برای این نقش هستند. برای اشتغال در حوزه کاری مدیریت محصول، از نظر بسیاری از شرکت‌ها، میزان تجربه و مهارت‌های شما بیشتر از تحصیلات‌تان اهمیت دارد.
مهارت‌های مورد نیاز مدیر محصول چیست؟
یک مدیر محصول برای این که بتواند به خوبی از عهده وظایف خود برآید و شغل مدیر محصول را به عهده بگیرد، علاوه بر دانش فنی و مهارت‌های تخصصی، به یک سری مهارت‌های نرم و مهارت‌های عمومی هم نیاز دارد. دلیلش این است که پروداکت منیجر با افراد زیادی در ارتباط است و داشتن مهارت‌های ارتباطی قوی و دیگر مهارت‌های عمومی، برای این شغل ضروری است. برای موفقیت در سمت شغلی مدیر محصول، مهارت های خاصی مورد نیاز است که شامل موارد زیر می‌شود:
مهارت‌های ارتباطی
مدیران محصول باید نظرات و ایده‌های خود را به وضوح به تیم‌های مختلف، از توسعه‌دهندگان گرفته تا متخصصان بازاریابی، منتقل کنند. در این راستا، داشتن مهارت‌های ارتباط نوشتاری و کلامی قوی بسیار مهم است. این‌طور هم می‌توانیم بگوییم که مدیران محصول دائم در حال هماهنگی، برقراری ارتباط و صحبت کردن با افراد داخل سازمان و حتی خارج سازمان هستند، پس اگر از ارتباط گرفتن و صحبت کردن خیلی زود خسته می‌شوید، بهتر است سراغ این شغل نروید.
مهارت‌های تحلیلی در مسیر شغلی مدیر محصول
یک مدیر محصول باید بتواند روندهای بازار، بازخورد مشتریان و داده‌ها را تجزیه و تحلیل کند تا تصمیمات درست و آگاهانه‌ای در مورد جهت‌گیری محصول بگیرد. اصلا یکی از اصلی‌ترین وظایف مدیر محصول همین تجزیه و تحلیل‌هاست تا نقاط قوت و ضعف پیدا شود و بتوان در جهت درستی گام برداشت.
رهبری و همکاری
هدایت تیم به مهارت‌های رهبری قوی و توانایی همکاری موثر نیاز دارد. همان‌طور که می‌دانید مدیر محصول با افراد مختلفی از تیم‌های مختلف در ارتباط است و همکاری می‌کند، بنابراین یکی از مهم‌ترین نکات برای تبدیل شدن به مدیر محصول این است که روحیه همکاری و کار تیمی داشته باشد. این مورد زمانی که مدیریت تیم دورکاری را بر عهده داشته باشید نیز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. اگر مدیر محصول چنین روحیه‌ای نداشته باشد، اصلا کارها درست پیش نمی‌رود و تیم به اهدافش نمی‌رسد. ایجاد اجماع بین اعضای تیم، کلید یک توسعه محصول موفقیت‌آمیز است.
مهارت حل مسئله
محصولات در طول توسعه با مشکلات و چالش‌های مختلفی مواجه می‌شوند و مسائل متنوعی پیش می‌آید. در مسیر شغلی مدیر محصول بسیار اهمیت دارد که یک مدیر محصول در شناسایی مشکلات و همچنین حل به‌موقع و کارآمد مشکلات، مهارت داشته باشد.
تفکر استراتژیک
مدیران محصول باید ذهنیت استراتژیک داشته باشند و اهداف بلندمدت محصول و شرکت را به خوبی درک کنند. این شامل تصمیم‌گیری‌هایی است که با استراتژی کلی کسب‌وکار همسو باشد. همچنین آن دسته از مدیرانی که تفکر استراتژیک دارند می‌توانند خارج از چهارچوب تعریف‌شده فکر کنند و فرصت‌هایی را ببینند که از دید دیگران پنهان مانده است، بنابراین می‌توانند برای حل مشکلات نیز راه‌حل‌های جدید ارائه دهند. در بازار رقابتی امروز، مدیر و در کل تیمی که تفکر استراتژیک داشته باشد، در حقیقت مزیت رقابتی ایجاد کرده است.
کسب تجربه مرتبط در مسیر شغلی مدیر محصول
درباره مهارت‌های مورد نیاز مدیر محصول شدن توضیح دادیم، اما توجه کنید که فقط این که یک سری مهارت‌ها را داشته باشید یا در رشته مرتبط تحصیل کرده باشید کافی نیست، باید تجربه کسب کنید. تجربه عملی در سفر به سمت مدیر محصول شدن بسیار ارزشمند است. این را می‌توان به طرق مختلفی به دست آورد. مثلا می‌توانید به دنبال دوره‌های کارآموزی باشید که شما را به‌طور عملی در معرض فرآیند توسعه محصول قرار دهد. همچنین به این طریق از نزدیک با مدیران محصول یا سایر نقش‌های مرتبط همکاری می‌کنید. در ضمن شروع به کار در نقش‌هایی مانند تجزیه و تحلیل کسب‌وکار، مدیریت پروژه یا پشتیبانی محصول، بینش‌های ارزشمندی را در مورد عملکرد یک تیم محصول ارائه می‌دهد. حالا چه شروع کار به صورت کارآموز یا کار روی پروژه‌های شخصی باشد، به هر حال باید به طریقی شروع کنید و تجربه به دست آورید.
بعد از این که تجربه کسب کردید، نمونه کارها را جمع‌آوری کنید و همواره رزومه خود را به‌روزرسانی کنید، به طوری که مهارت‌ها و تجربیات شما برجسته باشد. همچنین به جزئیات پروژه‌هایی که روی آنها کار کرده‌اید، چالش‌هایی که بر آنها غلبه کرده‌اید و نتایجی که به دست آورده‌اید، بپردازید. یک رزومه‌ی خوب، نمایانگر توانایی‌های شماست و می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر تصمیمات استخدام تاثیر بگذارد.
شبکه‌سازی در حوزه مدیریت محصول
شبکه‌سازی یک ابزار قدرتمند در هر شغلی است. در رویدادهای مختلف مربوط به صنعت خود، جلسات و کنفرانس‌ها شرکت کنید تا بتوانید با متخصصان حوزه مدیریت محصول ارتباط موثر و مفید برقرار کنید. همچنین از پلتفرم‌های آنلاین مانند لینکدین برای پیوستن به گروه‌های مرتبط و شرکت در بحث‌ها استفاده کنید. ایجاد یک شبکه ارتباطی قوی می‌تواند فرصت‌های کاری بسیار خوبی را برایتان فراهم کند. ضمن این که با عنوان شغلی مدیریت وقتی شبکه ارتباطی قوی داشته باشید، می‌توانید فرصت‌های سرمایه‌گذاری و مشارکت ایجاد کنید و زمینه‌های گسترش کسب‌وکارتان را فراهم سازید. اهمیت شبکه‌سازی برای همه کسب‌وکارها به‌خصوص استارت‌آپ‌ها بسیار بالاست تا نیروهای مورد نظرشان را پیدا کنند و از همان ابتدا بتوانند با تیم قوی و افراد متخصص کار خود را پیش ببرند.
کسب اعتبار با دریافت گواهی‌نامه‌های معتبر
در این مورد باید بگوییم اجباری نیست که در مسیر شغلی مدیر محصول حتما در دوره‌های حضوری یا کلاس آنلاین شرکت کنید و گواهی‌نامه بگیرید، اما شرکت در کلاس‌ها، آزمون دادن و دریافت گواهی‌نامه‌های معتبر می‌تواند اعتبار شما را به‌عنوان مدیر محصول افزایش دهد. در این راستا هم به زبان فارسی و داخل ایران دوره‌های معتبری وجود دارد و برگزار می‌شود، هم می‌توانید دوره‌های خارجی را بگذرانید و گواهی‌نامه بین‌المللی بگیرید، این‌گونه گواهی‌نامه‌ها در سطح جهانی شناخته‌شده هستند و مهارت شما را در مدیریت محصول نشان می‌دهند.
به‌روز ماندن، رمز موفقیت یک مدیر محصول
چشم‌انداز فناوری و کسب‌وکار به‌طور مداوم در حال تغییر است و به همین خاطر یک مدیر محصول باید همواره به‌روز باشد و از تمام روندها و ترندها مطلع باشد. یک مدیر محصول موفق اطلاعات خود را درباره آخرین روندهای صنعت، فناوری‌های نوظهور و تغییرات در رفتار مصرف‌کنندگان به‌روز نگه می‌دارد تا بتواند به بهترین نحو محصول مورد نظر را ارائه دهد و در صورت نیاز محصول را بهبود ببخشد و کاستی‌ها و ایرادات را رفع کند. در وبلاگ‌ها، پادکست‌ها و خبرنامه‌های مربوطه مشترک شوید تا زودتر از اخبار مطلع شوید و بتوانید دانش و اطلاعات خود را به‌روز نگه دارید.
تسلط بر ابزارهای مدیریت محصول
با ابزارهایی که معمولا در مدیریت محصول و مدیریت زمان استفاده می‌شود، مانند Jira، Trello و پلتفرم‌های تجزیه و تحلیل محصول همچون Google Analytics آشنا شوید و از آنها استفاده کنید. مهارت داشتن در استفاده از این ابزارها نه تنها کارهای شما را ساده‌تر و سریع‌تر می‌کند، بلکه دانش عملی شما را به کارفرمایان نشان می‌دهد.
سخن پایانی درباره مسیر شغلی مدیر محصول
در این مطلب تلاش کردیم تا مهم‌ترین نکات را درباره مسیر شغلی مدیر محصول با شما در میان بگذاریم. تبدیل شدن به یک مدیر محصول، سفری ارزشمند است که به ترکیبی از آموزش، توسعه مهارت‌ها، تجربه و شبکه‌سازی نیاز دارد. با توجه به نکات و مراحلی که توضیخ دادیم، می‌توانید با موفقیت و به‌طور اصولی به یک مدیر محصول تبدیل شوید و خود را برای رشد و پیشرفت در این نقش پویا و تاثیرگذار آماده کنید. همچنین به یاد داشته باشید، مسیر تبدیل شدن به مدیر محصول برای هر فردی منحصر‌به‌فرد است، بنابراین فرآیند یادگیری را با حوصله پیش ببرید، انعطاف‌پذیر باشید و همچنان که در حرفه خود پیشرفت می‌کنید، مهارت‌های خود را بهبود ببخشید.
