در دنیای انفجار اطلاعات، تدریس و معلمی، به حرفه‌ای عمومی‌تر تبدیل شده است. امروزه هرکسی می‌تواند با تدریس خصوصی در فضای مجازی یا طراحی دوره، از دانش و مهارتی که دارد به این شیوه نیز کسب درآمد کند. با‌این‌حال، تبدیل‌شدن به مدرس حرفه ای کار دشواری است. در حقیقت، خود مهارت تدریس نیز به‌اندازه‌ی مطلبی که قصد آموزش آن را داریم، نیاز به تبحر دارد. در این مقاله، به مرور ۱۳ اصل موفقیت در تدریس می‌پردازیم. با ما همراه شده و با انتقال دانش و مهارت خود به دیگران کسب درآمد کنید.
اولین پاسخ به سوال چگونه مدرس شویم؟ به‌دست‌آوردن توانایی انتقال است. یک معلم حرفه ای هیچ‌گاه به تسلط خود بر موضوع اکتفا نمی‌کند. او می‌داند که علم و آگاهی در هر زمینه، با توانایی انتقال آن متفاوت است. تا زمانی‌که نتوانید مطلبی را به حداکثر فراگیران خود شفاف و کامل انتقال دهید، نمی‌توانید خود را معلم قلمداد کنید. باید بدانید که مطالب را به چه سرعت و با استفاده از چه تکنیک‌هایی آموزش دهید. توانایی انتقال مطلب در برخی افراد ذاتی‌تر بوده و راحت‌تر تقویت می‌شود.
به‌طور خلاصه لازم است که توانایی تدریس یا معلمی را در خود تقویت کنید. برای بسیاری از رشته‌ها، دوره‌های تربیت مدرس یا معلم نیز برگزار می‌شود. برخی از این دوره‌ها رسمی و دانشگاهی و همراه با مدرک هستند؛ اما برای بسیاری از تخصص‌ها یافتن چنین دوره‌هایی می‌تواند دشوار باشد. با‌این‌حال یک مدرس حرفه ای در هر زمینه‌ای، همواره به شیوه‌های تدریس مدرسان برتر توجه می‌کند. کتاب‌های بسیاری هم هستند که می‌توانند مهارت انتقال مطلب را در شما تقویت کنند.
تقویت توانایی انطباق در تدریس حرفه ای
یک مدرس بطور پیوسته با افراد گوناگون با سطوح مختلفی از استعداد، علاقه‌مندی و تعهد برای یادگیری روبرو است. مدرس حرفه ای باید بتواند ظرفیت هر فراگیر برای یادگیری و هدف منحصربه‌فردش از شرکت در دوره‌ی آموزشی را درنظر بگیرد. چنین معلمی همان شیوه‌ی آموزشی را که برای فراگیران دبیرستانی در پیش می‌گیرد، در کلاس خود برای افراد بزرگسال شاغل پیاده‌سازی نمی‌کند. او حتی لحن تدریس و برنامه‌ریزی زمانی پوشش سرفصل‌ها را نیز با توجه به مخاطبان خود تعیین می‌کند. به‌خصوص اگر کلاس‌های خصوصی برگزار می‌کنید، امکان بیشتری هم برای شخصی‌سازی روش تدریس خود خواهید داشت.
استفاده از شیوه‌های نوین آموزشی به‌خصوص روش‌های گروهی، بازی‌محور و فراگیرمحور نیازمند انعطاف‌پذیری مدرس هستند. این روش‌ها، بازدهی و جذابیت کلاس برای فراگیران را افزایش داده و به مدرس این فرصت می‌دهند که فراگیران خود را بهتر شناخته و خود را با آنها بیشتر تطبیق دهد.
استفاده از تکنولوژی لازمه تدریس حرفه ای در قرن ۲۱
امروزه یکی از پاسخ‌های قطعی به این سوال که معلم حرفه ای کیست؟ میزان استفاده او از امکانات دیجیتال و تکنولوژی‌های روز در آموزش است. یک مدرس حرفه ای در قرن بیست‌ویکم و به‌خصوص پس از همه‌گیری آموزش آنلاین در دهه‌ی دوم این قرن، باید با ابزارهای آموزش دیجیتال آشنا باشد. او باید بتواند به فراخور موضوع، دوره‌ی آموزشی، امکانات و محدودیت‌های خود و فراگیرانش از آموزش آنلاین استفاده کند. می‌توانید از این روش به‌عنوان روش اصلی تدریس یا به‌عنوان یک عامل تقویت‌کننده و مکمل استفاده کنید.
طی جلسات آنلاین می‌توانید فراگیران خود را به سفرهای آموزشی دیجیتال از طریق فیلم‌ها، نرم‌افزارها، بازی‌ها یا حتی دنیای متاورس ببرید. همچنین می‌توانید بسیاری از جلسات حل تمرین، کار گروهی و غیره را که به برگزاری حضوری نیاز چندانی ندارند، آنلاین یا آفلاین برگزار کنید. به‌این‌ترتیب، در وقت، انرژی و هزینه‌ی خود و فراگیران‌تان صرفه‌جویی خواهید کرد.
یک مدرس حرفه ای برای هرچه حرفه‌ای‌‌تر کردن کلاس‌هایش از بسترهای تخصصی آموزش آنلاین استفاده می‌کند. الوکام، Google Classroom و Moodle نمونه‌هایی از این نرم‌افزارها هستند.. این پلتفرم‌ها محیط کلاس را برای شما شبیه‌سازی کرده و امکاناتی مانند به‌اشتراک‌گذاری فایل و صفحه‌نمایش، حضور و غیاب، چت و تخته وایت‌برد در اختیارتان قرار می‌دهند.
آموزش دیجیتال فرصتی عالی برای طراحی دوره‌ی و فروش آن به‌صورت اینترنتی یا در غالب سی‌دی فراهم کرده است. حتما سایت‌های Coursera و Udemy را می‌شناسید. مدرسان بسیاری از طریق فروش دوره‌های‌شان در این وب‌سایت‌ها به موفقیت مالی قابل‌توجهی دست یافته‌اند. یک مدرس حرفه ای برای طراحی دوره‌های آموزشی مرتبط با رشته‌ی خود از سخت‌افزارهای مناسب مانند دوربین، میکروفن، نورپردازی و نرم‌افزارهای ادیت استفاده می‌کند.
عملکرد حرفه ای در معرفی خود
یک مدرس حرفه ای خودش را نیز حرفه‌ای معرفی یا اصطلاحا Present می‌کند. در دنیای امروز، لازم است که در دنیای مجازی نیز حضوری تاثیرگذار داشته باشید. اگر طراح دوره هستید، داشتن یک وبسایت با ظاهری متناسب با شخصیت شما و مخاطبان و نیز زمینه‌ی تدریس‌تان، می‌تواند تاثیر زیادی در شهرت و جذب شاگرد داشته باشد. به‌عنوان مثال، ظاهر سایتی که قرار است دوره‌های آموزش زبان به کودکان بفروشد با سایت آموزش دوره‌های مدیریت، باید متفاوت باشد.
علاوه براین، مانند هر فرد دیگری که به دنبال موفقیت در دنیای کسب‌و‌کار است، بهتر است پروفایلی حرفه‌ای و کامل در وبسایت Linkedin داشته باشید. در پروفایلتان، سوابق کاری تان، میزان تحصیلات و توضیحات صادقانه و مختصری از علایق و روش آموزشی خود ارائه دهید. در الوکام، مقاله‌ای به‌منظور آموزش ساخت پروفایل لینکداین حرفه ای نوشته ایم که می‌تواند مفید واقع شود.
اعتماد به نفس؛ ویژگی هر مدرس حرفه ای
اعتمادبه‌نفس سالم و کافی مدرس که ریشه در تسلط و مهارت او در حرفه‌اش دارد باعث می‌شود بتواند مطالب آموزشی را به بهترین شکل به شاگرد منتقل کند. یک مدرس حرفه ای دائما در حال پیدا کردن بهترین شیوه‌ی ممکن برای آموزش مطالب به افراد تازه‌وارد است. در این راه اعتمادبه‌نفس کافی به او کمک می‌کند تا از چالش‌های پیش رو و خطاهای احتمالی به‌خوبی عبور کند.
از سوی دیگر فردی که به‌تازگی شروع به یادگیری رشته یا مهراتی می‌کند در کنار اطلاعات و دانش درست، انگیزه‌ی ادامه‌ی یادگیری را نیز از مدرس خود دریافت می‌کند. مشاهده‌ی اعتمادبه‌نفس کافی در معلم، یک نیروی محرکه‌ی حیاتی و منبع الهامی است که باعث می‌شود فراگیر مسیر یادگیری را با اطمینان بیشتر و راحت‌تر طی کند.
لزوم تقویت مهارت های ارتباطی برای هر مدرس
مهارت‌های ارتباطی یک مدرس حرفه ای نه‌فقط برای انتقال مطالب تخصصی؛ بلکه برای برقراری ارتباطی سالم و متعادل با شاگردان لازم و واجب است. معلم آگاه و باتجربه می‌داند که شروع هر فعالیت تازه و یادگیری هر دانش جدیدی می‌تواند تا چه اندازه اضطراب‌آور و یا پرفشار باشد. بنابراین او با برقراری ارتباطی شفاف، سازنده و به اندازه کافی صمیمانه می‌تواند نیازهای هر دانشجو را شناسایی و او را در مسیر یادگیری، هدایت نماید. برقراری نظم و ترتیب در کلاس، هماهنگ‌کردن زمان برگزاری یا ثبت نام در دوره، اعلام قوانین شرکت در کلاس و میزان شهریه‌ی دوره، همگی نیازمند برخورداری مدرس از مهارت‌های ارتباطی شفاف، مستقیم و بهینه است.
همکاری و کار گروهی لازمه تدریس حرفه ای
آموزش هر مهارت یا دانشی، یک همکاری دوطرفه از سوی مدرس و فراگیر است که بدون مشارکت هر دوی آنها میسر نمی‌شود. یک مدرس حرفه ای با همکاری و هم‌فکری با خود شاگرد، والدین او، مسئولین موسسه‌ی آموزشی و یا مدرسین دیگری که دانشجو تحت تعلیم آنهاست، می‌تواند نتیجه‌ی موفقیت‌آمیزتری از دوره‌های آموزشی خود کسب کند.
همچنین وجود روحیه‌ی همکاری در او دانش‌آموزان را تشویق می‌کند تا با کار گروهی و همکاری با هم، مسیر یادگیری خود را هموارتر کنند. این ویژگی خود را در مدیریت کلاس نیز نشان می‌دهد. مدرسی که روحیه‌ی همکاری دارد بهتر می‌تواند در مورد زمان برگزاری جلسات، روش‌های تدریس، زمان برگزاری آزمون و غیره با فراگیران خود تعامل کرده و شرایط آنها را نیز درنظر بگیرد.
اهمیت مدیریت مالی برای مدرسان
موضوع مدیریت مالی به‌خصوص برای مدرسان دوره‌های آزاد، یا افرادی که به این شغل به‌عنوان یک کسب‌و‌کار می‌نگرند مهم است. ضرورت یادگیری سواد مالی از این جهت مطرح می‌شود که هر مدرس حرفه ای باید بتواند کسب‌و‌کار خود را در مسیر توسعه و بازدهی ببیند. درغیراین‌صورت پس از مدتی، قادر به ادامه‌ی کارش حتی در صورت موفقیت در دیگر بخش‌ها مانند جذب شاگرد و بازدهی علمی نخواهد بود. در این زمینه باید کتاب‌هایی با موضوع مدیریت مالی کسب‌وکارهای کوچک یا تک‌نفره بخوانید. پس از مدتی که از شروع کارتان گذشت، نیازتان به نرم‌افزارهای حسابداری و مدیریت مالی نیز حتمی خواهد بود.
خلاقیت در تدریس؛ برگ برنده هر مدرس موفق
یکی از مهم‌ترین ابزارهای هر معلم موفق، قوه‌ی خلاقیت اوست. او به‌طور پیوسته به راه‌های تازه‌ای می‌اندیشد تا بتواند مطالب آموزشی را بهینه‌تر به دانشجویان منتقل کند. این راه‌ها ممکن است در قالب هیچ‌یک از روش‌های تدریس شناخته‌شده نگنجند یا ترکیبی از آنها باشند. مدرس حرفه ای به‌این‌ترتیب، فضای درس و آموزش را پویا و جذاب نگاه می‌دارد.
خلاقیت در شیوه‌های تدریس و استفاده از متد‌های جدید، نه‌تنها میزان علاقه‌مندی شاگردان را بالا می‌برد، بلکه باعث می‌شود خود مدرس نیز از تکرار مطالب قبلی در هر دوره‌ی آموزشی خسته نشود؛ چراکه هر بار با زبانی نو، ابزاری نوآورانه و شیوه‌ای منحصربه‌فرد کار می‌کند. در حقیقت او با استفاده از روش‌های مبتکرانه، فضای کاری خود را باطراوت نگاه می‌دارد.
لزوم تقویت مهارت رهبری و هدایت برای تدریس
یکی از مهم‌ترین مهارت‌های نرم برای موفقیت در امر آموزش، رهبری است. منظور از رهبری تنها مدیریت کلاس از نظر نظم و انضباط نیست. هرچند که این فاکتور، شرط اول برای هدایت موثر کلاس محسوب می‌شود. مدرس حرفه ای، می‌تواند کلاس را به‌خوبی بدون نیاز به اعمال خشونت کلامی یا فشار کنترل کند. او وظایف هر فراگیر را به او شفاف و مستقیم منتقل کرده، می‌تواند به والدین فراگیران خود نیز برنامه ارائه کند.
در کنار این، یک معلم حرفه ای برای پیشبرد اهداف خود در کلاس، برنامه‌ریزی کرده و طرح‌های منطقی تدوین می‌کند. به‌عنوان مثال او زمان‌های مشخصی به انجام کارهای گروهی، اردو، ارائه‌ی مطالب خارج از درس و غیره اختصاص داده و می‌تواند آنها را پیاده‌سازی کند. بازرسی مسیری که از ابتدای ترم طی شده و توانایی پوشش نقاط ضعف نیز نوعی مهارت رهبری و هدایت کلاس محسوب می‌شود.
تمرکز بر نیازهای شاگرد؛ ضرورت موفقیت در تدریس
به‌خصوص اگر در رشته‌های عملی تدریس می‌کنید، به جای صرف ارائه‌ی مطالب به‌صورت تئوری باید بر نیازهای مخاطبان تمرکز داشته باشید. برای این منظور باید تحقیقاتی نیز انجام دهید، به‌عنوان مثال، اگر قصد تدریس عکاسی دارید، شاید صحبت از قانون یک‌سوم کمی کلیشه‌ای به‌نظر برسد. یک مدرس حرفه ای عکاسی به جای آن می‌تواند با عبور سریع از مطالبی که همه احتمالا آنها را می‌دانند، به موضوعات کاربردی‌تر مانند عکاسی حرفه ای با گوشی، افکت‌های خاص یا ارائه‌ی راهنمایی برای خرید دوربین با قیمت مناسب بپردازد.
یکی از مناسب‌ترین رویکردها نیز رویکرد کسب درآمد است. افراد معمولا به‌منظور درآمدزایی از مهارتی که شما تدریس می‌کنید، در کلاس‌تان ثبت نام می‌کنند. در مطلبی در الوکام با هدف ارائه‌ی راهنمای یافتن شغل مناسب خود نکات مهمی در‌این‌باره ذکر کرده‌ایم که می‌توانید از آنها استفاده کنید.
نظم و انضباط؛ مشخصه یک مدرس موفق
یکی از پاسخ‌های بدیهی همه‌ی کارشناسان امر آموزش به سوال ویژگی‌های یک معلم حرفه ای چیست؟ داشتن نظم و انضباط است. درحالی‌که شاید تمرکز همه برای موفقیت در تدریس به تسلط بر مطلب یا ساختن رابطه‌ی خوب با فراگیران متمرکز باشد، نظم آن فاکتوری است که بسیاری از چالش‌های مدیریتی را رفع می‌کند. یک مدرس حرفه ای و منظم با رفتارش، نظم را به دیگر فراگیران نشان می‌دهد. او با حاضر شدن به موقع سر کلاس و تعهد به برنامه‌های آموزشی‌اش، نشان می‌دهد که در آموزش جدی است.
اما منظم شدن تنها در امر آموزش ممکن نیست. برای به دست آوردن این ویژگی باید زندگی منظمی داشته باشید. تنظیم ساعت خواب، کنترل استفاده از شبکه‌های اجتماعی، تنظیم ساعت وعده‌های غذایی، مطالعه و ورزش، از مهم‌ترین اصولی هستند که هر مدرس حرفه ای باید در زندگی شخصی خود اجرا کند. پس از آن باید برنامه‌ی زمانی مشخصی برای پوشش رئوس مطالب و فعالیت‌های کلاسی تنظیم کنید.
لازم به ذکر است که یک مدرس منظم، قطعا در جذب و حفظ شاگردان نیز موفق‌تر عمل خواهد کرد. به‌خصوص اگر مدرس دوره‌های آزاد در هر یک رشته‌ها هستید، فراگیر توقع دارد در ازای هزینه و وقتی که صرف می‌کند، از شما تعهد ببیند. اما اگر در مدارس تدریس می‌کنید، بی‌نظمی شما چراغ سبزی به دانش‌آموزان برای زیرپا گذاشتن قوانین کلاس است. علاوه بر این، بی‌نظمی شما سبب افت کیفیت تحصیلی فراگیران می‌شود، که قطعا به تنزل شما در حرفه‌تان منجر خواهد شد.
لزوم تدریس حرفه ای با اطلاعات به روز
یکی از بزرگترین آفات آموزش، انفعال مدرس در به‌روزرسانی دانش و مهارت‌هایش است. تا چند دهه‌ی پیش، اتفاقات و پیشرفت‌ها در همه‌ی زمینه‌ها آنقدر پرسرعت نبودند که مدرسان احتیاج به مطالعه‌ی روزانه داشته باشند. اما امروز، تقریبا هر جنبه از زندگی بشری ازجمله انواع دانش‌ها و مهارت‌ها روزبه‌روز تغییر می‌کنند. به‌عنوان یک مدرس حرفه ای لازم است که همیشه در تخصص خود مطالعه کنید. ممکن است نتوانید یا لازم نباشد که همیشه مطالب درسی خود را دست‌خوش تغییر کنید. با‌این‌حال خوب است که شاگردان را از این تغییرات آگاه کرده یا به آنها منابع بیشتری معرفی کنید. شاگردان همواره برای یک مدرس باسواد، آگاه و علاقه‌مند به حوزه‌ی تخصصی‌اش احترام بیشتری قائل هستند.
معلم حرفه ای در یک نگاه
در این مقاله، ۱۳ نکته‌ی تبدیل شدن به یک مدرس حرفه ای را مرور کردیم. آنها را می‌توان در مفاهیمی نظیر خلاقیت، انعطاف‌پذیری، به‌روزبودن، تعهد، نظم، ارتباط، همکاری و مدیریت مالی خلاصه کرد. با‌این‌حال از یک عامل مهم نیز نمی‌توان غافل بود و آن تجربه است. قطعا در ابتدای شروع به تدریس نمی‌توانید از خود انتظار داشته باشید که اشتباه نکنید یا بازدهی علمی و مالی بالایی داشته باشید. توصیه می‌شود همواره کار خود را ارزیابی و نقاط ضعف‌تان را شناسایی کنید. برای این منظور می‌توانید از مشاوران کسب‌و‌کار نیز کمک بگیرید.
شما چه تجربه‌ای در آموزش دارید که برای همه‌ی مدرسان مفید باشد؟ لیست مقاله‌ی امروز ما را با به‌اشتراک‌گذاری نظرتان کامل‌تر کنید.
